کنایات قرآن
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
کنایات قرآن : استعمال لفظ، و اراده لازم معنای آن در قرآن
«کنایه» یکی از اسلوب‌های بیانی قرآن، و عبارت است از به کار بردن لفظی در غیر معنای حقیقی آن؛ چنان‌چه قرینه، مانع از اراده معنای اصلی نشود. به عبارت دیگر، بیان ملزوم و اراده لازمِ لفظ را «کنایه» گویند.
علمای بیان در حقیقت یا مجاز بودن کنایه اختلاف دارند. کسانی که کنایه را مجاز دانسته و منکر مجاز در قرآنند، وجود کنایه در قرآن را نیز منکر شده‌اند. دلیل آنها در انکار وجود مجاز در قرآن این است که مجاز، مرادف با دروغ است، و قرآن منزه از کذب است.
اما قائلان به وجود مجاز در قرآن، وجود کنایه در قرآن را نیز می‌پذیرند. از سوی دیگر، کسانی که معتقدند کنایه، استعمال لفظ در موضوع‌له خود است و اراده لازم معنا، آن را از حقیقت بودن خارج نمی‌کند، از طرفداران کنایات قرآن هستند.
کنایه به اعتبار وضوح و خفا بر سه قسم است: رمز؛ ایما؛ تلویح. و به اعتبار مکنیٌّ‌عنه (معنای باطنی که مراد گوینده است) نیز سه گونه است: کنایه از صفت؛ کنایه از موصوف؛ کنایه از نسبت. شرح هر کدام جداگانه آمده است.
نیز ر.ک:اسباب کنایه.
منابع
- معجزه بزرگ ، پژوهشی در علوم قرآن : صفحه 344
- التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه 331
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 300
- قرآن ثقل اکبر : صفحه 289
- مباحث فی علوم القرآن : صفحه 329
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 159
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «کنایات قرآن» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- به لحاظ مکنی عنه:
- کنایه از صفت، کنایه از موصوف، کنایه از نسبت
- به لحاظ نوع تعبیر:
- ایماء ( علوم قرآنی )، تلویح ( علوم قرآنی )، رمز
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه کنایات قرآن به زیرصفحه کنایات قرآن/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اسالیب البیان فی القرآن : صفحه 758
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 139، 159
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 272، 300، 313
- البرهان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 272، 313، 314
- التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه 331، 337، 422
- رسم المصحف العثمانی : صفحه 344
- قرآن ثقل اکبر : صفحه 289
- مباحث فی علوم القرآن : صفحه 329
- معجزه بزرگ ، پژوهشی در علوم قرآن : صفحه 343، 344