ضوابط کلی مکی و مدنی

توضیح مفهومی

ضوابط کلی مکی و مدنی : ملاک‌های کلّی در تعیین هر یک از آیات و سوره‌های مکّی یا مدنی

ویژگی‌های کلّی برای شناسایی آیات و سوره‌های مکّی و مدنی نزد دانشمندان علوم قرآنی به‌این شرح است:

أ. ضوابط و ویژگی‌های کلّی آیات و سوره‌های مکّی:

ا. سوره‌های دارای آیه سجده‌دار؛ 2. هر سوره‌ای که در آن لفظ «کَلاّ» به کار رفته باشد؛ 3. سوره‌هایی که در آن خطاب «یا أیّهاالناس» آمده و «یا أیّها الذین آمنوا» نیامده است؛ جز سوره حج که دارای خطاب «یا أیّها الذین آمنوا» است و در عین حال مکی است؛ 4. سوره‌هایی که در آن داستان زندگی انبیا و امت‌های پیشین بیان شده است (جز سوره بقره) ؛ 5. هر سوره‌ای (جز سوره بقره) که در آن داستان آدم و ابلیس آمده باشد؛ 6. هر سوره‌ای (جز دو سوره بقره و آل‌عمران) که با حروف مقطعه آغاز می‌شود.

این شش ویژگی- جز موارد استثنا- نشانه‌های قطعی و کلّی سوره‌های مکّی است و قابل تخلف نیست.

ب. ویژگی‌ها و ضوابط کلی و قطعی آیات و سوره‌های مدنی:

1. هر سوره که در آن فرمان جهاد و احکام آن باشد؛ 2. سوره‌هایی که در آن‌ها احکام و حدود، فرایض و حقوق، قوانین مدنی و اجتماعی و سیاسی آمده باشد؛ 3. هر سوره‌ای که در آن از منافقان یاد و مذمّت شده باشد؛ جز سوره عنکبوت که مکی است؛ 4. مجادله با اهل کتاب و دعوت آن‌ها به عدم تعصب و غلو در دینشان.

نیز ر.ک:ضوابط مکی و مدنی، ضوابط شایع مکی و مدنی.

منابع

1. جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه (503-504)
2. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (187-190)
3. پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه (77-80)
4. فی رحاب القرآن : صفحه 65
5. شناخت قرآن : صفحه (296-297)
6. مباحث فی علوم القرآن : صفحه (181-182)
7. تاریخ قرآن : صفحه (604-609)
8. مجله رسالة القرآن (فصلنامه) جلد 13 : صفحه 25

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «ضوابط کلی مکی و مدنی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

ضوابط قطعی مکی و مدنی، ضوابط مطرد مکی و مدنی

اعم

ضوابط قیاسی مکی و مدنی

وابسته

ضوابط شایع مکی و مدنی

منابع

• الاتقان فی علوم القرآن : صفحه 77، 79
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (187-190)
• تاریخ قرآن : صفحه (604-609)
• جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه (503-504)
• شناخت قرآن : صفحه (296-297)
• فی رحاب القرآن : صفحه 65
• قرآن پژوهی (هفتادبحث وتحقیق قرآنی) : صفحه 65
• مباحث فی علوم القرآن : صفحه (181-182)
• مجله رسالة القرآن (فصلنامه) جلد 13 : صفحه 25
• پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه (77-80)