ضوابط کلی مکی و مدنی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ضوابط کلی مکی و مدنی : ملاکهای کلّی در تعیین هر یک از آیات و سورههای مکّی یا مدنی
ویژگیهای کلّی برای شناسایی آیات و سورههای مکّی و مدنی نزد دانشمندان علوم قرآنی بهاین شرح است:
أ. ضوابط و ویژگیهای کلّی آیات و سورههای مکّی:
ا. سورههای دارای آیه سجدهدار؛ 2. هر سورهای که در آن لفظ «کَلاّ» به کار رفته باشد؛ 3. سورههایی که در آن خطاب «یا أیّهاالناس» آمده و «یا أیّها الذین آمنوا» نیامده است؛ جز سوره حج که دارای خطاب «یا أیّها الذین آمنوا» است و در عین حال مکی است؛ 4. سورههایی که در آن داستان زندگی انبیا و امتهای پیشین بیان شده است (جز سوره بقره) ؛ 5. هر سورهای (جز سوره بقره) که در آن داستان آدم و ابلیس آمده باشد؛ 6. هر سورهای (جز دو سوره بقره و آلعمران) که با حروف مقطعه آغاز میشود.
این شش ویژگی- جز موارد استثنا- نشانههای قطعی و کلّی سورههای مکّی است و قابل تخلف نیست.
ب. ویژگیها و ضوابط کلی و قطعی آیات و سورههای مدنی:
1. هر سوره که در آن فرمان جهاد و احکام آن باشد؛ 2. سورههایی که در آنها احکام و حدود، فرایض و حقوق، قوانین مدنی و اجتماعی و سیاسی آمده باشد؛ 3. هر سورهای که در آن از منافقان یاد و مذمّت شده باشد؛ جز سوره عنکبوت که مکی است؛ 4. مجادله با اهل کتاب و دعوت آنها به عدم تعصب و غلو در دینشان.
نیز ر.ک:ضوابط مکی و مدنی، ضوابط شایع مکی و مدنی.
منابع
- جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه (503-504)
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (187-190)
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه (77-80)
- فی رحاب القرآن : صفحه 65
- شناخت قرآن : صفحه (296-297)
- مباحث فی علوم القرآن : صفحه (181-182)
- تاریخ قرآن : صفحه (604-609)
- مجله رسالة القرآن (فصلنامه) جلد 13 : صفحه 25
اصطلاحنامه
مترادفات
از واژه «ضوابط کلی مکی و مدنی» بجای واژههای زیر استفاده کنید:
اعم
وابسته
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن : صفحه 77، 79
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (187-190)
- تاریخ قرآن : صفحه (604-609)
- جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه (503-504)
- شناخت قرآن : صفحه (296-297)
- فی رحاب القرآن : صفحه 65
- قرآن پژوهی (هفتادبحث وتحقیق قرآنی) : صفحه 65
- مباحث فی علوم القرآن : صفحه (181-182)
- مجله رسالة القرآن (فصلنامه) جلد 13 : صفحه 25
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه (77-80)