طباق

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ طباق

◄ طباق ایجابی

◄ طباق حقیقی

◄ طباق خفی

◄ طباق سلبی

◄ طباق لفظی

◄ طباق مجازی

◄ طباق معنوی

توضیح مفهومی

طباق : جمع دو معنای متضاد در یک عبارت

«طباق» در لغت به معنای سنجیدن و موافق کردن دو چیز با هم، مطابق و برابر آمده است. و از انواع اسلوب بدیعی قرآن است که به آن مطابقه، تطبیق، تضاد و تکافؤ نیز می‌گویند (باقلانی، تکافؤ را غیر از طباق، اما قریب به آن دانسته است) . و آن در اصطلاح بدیعیان و لغت شناسان جمع شدن دو معنا و مفهوم متضاد در یک جمله است.

منظور از دو معنای متضاد تنها دو امر وجودی که در محل واحد اجتماع کنند و میان آن‌ها غایت خلاف باشد، نیست؛ بلکه اعم از آن است و جایی که تنافی فی الجمله باشد، را نیز شامل است؛ چه تقابل و تنافی حقیقی باشد و چه اعتباری، و چه تقابل از نوع تضاد و تناقض باشد و چه از نوع عدم و ملکه و تقابا تضایف و چیزهایی شبیه آن‌ها.

طباق یکی از آرایه‌های معنوی است که در انواع مختلف کلمه اعم از اسم، فعل و حرف واقع می‌شود. پدیده طباق یا تضاد در شکل‌های مختلفش در اشعار جاهلی، قرآن مجید، احادیث نبوی و... بارها به کار رفته، و از دیرباز توجه بسیاری از دانشمندان و زبان شناسان عرب را به خود مشغول کرده است و تقریباً از اواخر سده دوم قمری به عنوان یک اصطلاح ادبی مورد بحث قرار گرفت. خلیل بن احمد (م 170 ق) ، اصمعی (م 216 ق) و رمّانی (م 384 ق) بـه تعریف لغوی آن پرداختـه‌اند.

طباق بر دو قسم است: 1. طباق حقیقی؛ 2. طباق مجازی. هر کدام از این دو، یا لفظی است یا معنوی، و در تقسیمی دیگر یا ایجابی است یا سلبی.

نیز ر.ک:طباق حقیقی، طباق مجازی، طباق ایجابی، طباق سلبی، طباق لفظی، طباق معنوی.

منابع

1. الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 325
2. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه 455
3. اعجاز القرآن : صفحه 97
4. التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه (89-90)
5. کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم جلد 3 : صفحه 157

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «طباق» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

مطابقه

اعم

اسلوب بدیعی قرآن ( علوم قرآنی )

اخص

طباق ایجابی، طباق حقیقی، طباق خفی، طباق سلبی، طباق لفظی، طباق مجازی، طباق معنوی

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه طباق به زیرصفحه طباق/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اعجاز القرآن : صفحه 79، (80_83)، 97
• الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 325
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه 455، 458
• البرهان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 512
• التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه (89-90)، 90، 597
• کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم جلد 3 : صفحه 157
• محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 544