سب ( فقه )

دشنام، نام یا نسبت زشتی است که هنگام ناراحتی و تنفر از کسی به او داده می‏شود. بنابر این، کلماتی که مفاد آنها هتک و اهانت به دیگری است، مصداق دشنام یا سبّ به شمار می‏روند، مانند قذف) نسبت زنا یا لواط دادن به کسی (و کسی را با لقب زشت خواندن، از قبیل فاسق، پست، نجس، سگ و خوک. 1 از احکام دشنام در بابهای طهارت، تجارت و حدود سخن گفته‏اند.

حکم: دشنام دادن به مسلمان حرام است، مگر آنکه طرف به سبب بدعت گذاری یا تظاهر به کارهای خلاف شرع مستحق آن باشد. 2 سبّ کفّار و

مخالفان) ر مخالف (جایز است، لیکن قذف) ر قذف (آنان جایز نیست. 3

آثار: دشنام بر حسب نوع آن و فرد دشنام داده شده دارای آثار متفاوتی است، از آن جمله:

1. حدّ: دشنام دادن به مسلمان در قالب قذف، موجب ثبوت حدّ قذف) هشتاد تازیانه (است. 4

2. تعزیر و تأدیب: دشنام دادن به مسلمان به غیر قذف و نیز غیر مسلمان در قالب قذف موجب ثبوت تعزیر) ر تعزیر (است. 5

بنابر مشهور، در سبّ کفّار نسبت به یکدیگر، تعزیر ثابت نیست، مگر آنکه بیم فتنه باشد، که در این صورت، امام هرگونه صلاح بداند مانع پیدایی فتنه می‏شود. 6 هرگاه کودکان ممیّز) ر ممیّز (یکدیگر را دشنام دهند، ادب می‏شوند. 7

3. کفر و نجاست: سبّ پیامبر اعظم صلّی اللَّه علیه و آله یا یکی از اهل بیت آن حضرت در صورتی که از روی عداوت و دشمنی باشد، موجب کفر و نجاست سبّ کننده می‏شود و او مصداق ناصبی) ر ناصبی (خواهد بود؛ لیکن اگر از روی عداوت نباشد، در اینکه چنین اثری بر آن مترتّب می‏شود یا نه اختلاف است. 8

4. قتل: کشتن سبّ کننده پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله یا یکی از امامان معصوم علیه السّلام و یا حضرت فاطمه سلام اللَّه علیها واجب است؛ نیز کشتن او برای شنونده سبّ در صورت توانایی و ایمن بودن از ضرر، جایز، بلکه واجب است، و بنابر مشهور، نیازی به اذن حاکم شرع نیست. 9 به تصریح برخی، حکم سبّ سایر پیامبران نیز همین است، 10 بلکه بعضی قدما بر آن ادعای اجماع کرده‏اند. 11

بنابر تصریح برخی، کسی که مادر رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله یا امامان معصوم علیهم السّلام را سبّ به قذف کند مرتد) ر ارتداد (است و کشته می‏شود. 12

1. مصباح الفقاهة 2 280 /1. جواهر الکلام 62 - 61 /22. 3 412 /41؛ کتاب المکاسب 4 119 - 118 /2. جواهر الکلام 5 429 /41. المقنعة/ 796؛ النهایة/ 728؛ مسالک الافهام 433 /14؛ تحریر الوسیلة 6 474 /2. جواهر الکلام 7 432 - 431 /41. المقنعة/ 8 798. جواهر الکلام 56 - 55 /6؛ العروة الوثقی 141 /1؛ التنقیح) الطهارة (9 87 /2. الروضة البهیة 195 - 194 /9؛ جواهر

الکلام 10 439 - 432 /41. إصباح الشیعة/ 520؛ جامع الخلاف و الوفاق/ 588؛ مسالک الافهام 11 453 /14. غنیة النزوع/ 12 428. تحریرالاحکام 410 /5؛ اللمعة الدمشقیة/ 241؛ الدرّ المنضود) فقعانی (/ 303.