پزشکی
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
پزشکی
پزشکی: طبابت بیماران.
از آن در بابهای صوم، نکاح، قصاص، دیات و مسائل مستحدثه سخن رفته است.
حکم تکلیفی: دانش پزشکی از علوم مباح و مشروع است و آموختن آن در حدّ نیاز برای درمان بیماران، واجب کفایی) ر وجوب کفایی (است؛ 1 ولی فراگیری آن در حدّ صاحب نظر شدن لازم نیست؛ بلکه دستیابی به دانش پزشکی از طریق آموزش یا کسب تجربیات عادی رایج در جامعه برای مداوا کافی است؛ هرچند رعایت تناسب دارو با درد بر حسب آنچه نزد عقلا رایج میباشد از سوی پزشک لازم است. 2
لمس و نگاه کردن به بدن نامحرم برای آموختن دانش پزشکی، درصورتی که حفظ جان مؤمنان - اعم از نسل کنونی و آینده - منوط به آن باشد، جایز است. 3
تشریح بدن مرده کافر برای آموزش پزشکی جایز است؛ ولی تشریح بدن مسلمان جایز نیست مگر آنکه جان مسلمان دیگری منوط به آن باشد و تشریح مرده غیر مسلمان نیز ممکن نباشد4) ر تشریح (.
نبش قبر غیر مسلمان برای آموزش - درصورت دسترسی نداشتن به جسد و استخوان دفن نشده کافر - جایز است، مگر آنکه ذمّی) ر اهل ذمّه (باشد و نبش قبر در کیش ایشان روا نباشد. \
از استخوانهای پیدا شده در بیابان یا گورستان و نیز استخوانهایی که بر اثر گود برداری بیرون میآیند درصورتی که موجب بیحرمتی به مسلمان نباشد میتوان برای آموزش پزشکی استفاده کرد. 5
وظایف پزشک: درمان بیماران بر پزشک واجب کفایی و درصورت انحصار طبابت به او، واجب عینی) ر وجوب عینی (است. پزشک میتواند در ازای معاینه بیمار و نوشتن نسخه، به عنوان حقّ ویزیت از وی کارمزد بگیرد. 6
لمس و نگاه کردن پزشک معالج به بیمار نامحرم در غیر ضرورت، جایز نیست. در فرض ضرورت نیز با امکانِ استفاده از نمیباشد. 7
رجوع به پزشک: مراجعه به پزشک غیر مماثل) زن به مرد و بالعکس (چنانچه در کاری که به او مراجعه میشود کارآزمودهتر باشد - حتّی در حال اختیار - جایز است. 8 مستحب است بیمار در مراجعه به پزشک عجله نکند، مگر آنکه از بهبود بدون مراجعه نا امید باشد. 9
اگر از گفته پزشک برای روزهدار ظنّ به زیان داشتن روزه یا خوف از آن حاصل شود، واجب است افطار کند. همچنین اگر پزشک، حاذق و ثقه باشد و روزهدار به خطای او اطمینان نداشته باشد. در غیر این دو صورت، افطار به استناد قول پزشک جایز نیست. 10
روزهداری که میداند روزه برای او زیان ندارد روزهاش درست است هرچند پزشک بگوید روزه برای وی ضرر دارد و چنانچه پزشک بگوید زیان ندارد ولی خود او علم یا گمان به زیان آن داشته باشد روزهاش صحیح نیست. 11
ضمان پزشک: پزشک یا مباشر در درمان بیمار است و یا بیمار را تنها در جریان درد و درمان آن قرار میدهد، بدون آنکه در معالجه او مباشرت داشته باشد. درصورت نخست، چنانچه طبابت وی موجب شدّت بیماری و وخامت حال بیمار شود - بنابر معروف و مشهور - ضامن است؛ هرچند حاذق بوده و از سوی بیمار یا ولیّ او اذن در طبابت داشته باشد. 12
درصورت دوم، پزشک چه به بیمار دستور دهد فلان دارو را مصرف کن و چه دارویی را توصیف کند، مانند آنکه بگوید این دارو برای فلان درد مفید است
یا اگر من به بیماری تو مبتلا بودم فلان دارو را مصرف میکردم، آنگاه بیمارِ عاقلِ مختار یا ولیّ او با اعتماد به گفته پزشک از آن دارو استفاده کند و حالش وخیم گردد، در اینکه پزشک ضامن است یا نه، اختلاف است. 13
اگر پزشک پیش از درمان، ذمّه خود را از ضمانت بری کند و بیمار یا ولیّ او بپذیرد و پزشک نیز در درمان بیمار کوتاهی نکرده باشد، بنابر مشهور ضامن نیست. 14
ابزار پزشکی: ابزار پزشکی مانند سوزن و چاقو درصورتی که درون بدن با خون برخورد نکند یا پس از برخورد، هنگام بیرون آمدن از بدن، تمیز باشد و اثری از خون بر آن دیده نشود، پاک خواهد بود. 15
) ر درمان (
1. استفتائات پزشکی/ 2 16. جواهر الکلام 3 50 /43. منیة السائل/ 4 119 - 118. صراط النجاة 5 307 - 306 /2. استفتائات پزشکی/ 6 17. العروة الوثقی 7 634 /2 و 8. جواهر الکلام 250 /31؛ استفتائات پزشکی/ 9 30- 23. العروة الوثقی 10 372 /1. منهاج الصالحین) خوئی (11 275 /1. العروةالوثقی 12 216 /2. جواهر الکلام 46 - 44 /43؛ مستمسک العروة 13 79 /12. العروة الوثقی 603 - 602 /2؛ مستمسک العروة 80 /12؛ جواهر الکلام 14 50 - 49 /43. العروة الوثقی 603 /2؛ جواهر الکلام 15 47 - 46 /43. استفتائات پزشکی/ 18.
منابع
- سنن الدارقطنی جلد 2 : صفحه 261
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «پزشکی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
وابسته
- اجاره پزشک، اجرت طبابت، تشریح برای تعلم، تشریح برای کشف مرض، تشریح میت، جنایت پزشک، ضمان آزمایشات پزشکی، ضمان پزشک، گرفتن نبض اجنبی، معلم طب
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه پزشکی به زیرصفحه پزشکی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.