هزینه سفر مضارب

توضیح مفهومی

هزینه هایی است که عامل مضاربه در سفر به آنها نیازمند است و مقصود از سفر، سفر عرفی است نه شرعی، یعنی؛ مطلق پیمودن مسافت است گرچه به حد شرعی - چهار فرسخ - نرسد (1) .

جهات ذیل در این مساله قابل بحث است:

1- نفقه مضارب در سفرماذون

2- نفقه مضارب درسفر غیرماذون یا سفر ماذون با تعدی

3- نفقه مضارب در سفربا مالک متعدد

4- نفقه برگشت مضارب

دیدگاه‌ها: درباره جهات ذکرشده، درمیان فقها اقوال ذیل مطرح است:

1- درباره فرع اول - نفقه سفر ماذون - در میان فقها سه قول مطرح است:

الف: قول مشهور:

مشهورفقهای امامیه بر این باورند که نفقه عامل در سفر ماذون برای تجارت از مال مضاربه برداشته می‌شود (2) .

دلیل:

1- اجماعی که شیخ طوسی در خلاف ادعا نموده است (3) .

2- روایت علی بن جعفر از برادرش ابوالحسن موسی - علیه السلام - که فرمود: «فی المضارب ما انفق فی سفره فهو من جمیع المال فاذا قول یلده فما انفق من نصیبه » (4) .

3- عامل در سفر همانند اجیر برای مالک است (5) .

ب: قول شیخ طوسی:

شیخ طوسی در مبسوط بر این عقیده است که نفقه مضارب در سفرماذون همانند حضرتوسط عامل پرداخت می‌گردد (1) .

دلیل: 1- عدم فرق بین نفقه سفربا حضر

بنابراین همان گونه که در حضر برعهده عامل است در سفر نیز بر عهده عامل است (2) .

دلیل 2: نفقه عامل در سفر داخل در سهم از سود مضاربه است (3) .

قول 3: قول به احتساب ما به التفاوت نفقه حضرو سفر براساس این قول مازاد بر نفقه حضر از مال مضاربه حساب می‌شود (4) .

نکته: شافعی سه قول یاد شده را به عنوان سه وجه متعرض شده است (5) .

2- درباره فرع دوم - نفقه سفرغیر ماذون یا سفر با تعدی از ماذون یا سفر در غیر جهت اذن - فقها بر این باورند که عامل مضاربه حق ندارد نفقه خود را از مال مضاربه احتساب نماید گرچه مضاربه صحیح بوده و سود براساس شرط بین آنها تقسیم می‌گردد (6) .

دلیل:

1- دلیل احتساب نفقه اختصاص وارد به موردی که مالک اذن داده باشد (7) .

2- دلیل ضمان به تعدی عرفا مقدم بر دلیل احتساب نفقه از مال مضاربه است (8) .

دلیل 3: اقتضای ارتکاز عرفی این است که احتساب نفقه براساس اذن باشد و براساس اقتضای عرفی روایت صحیح علی بن جعفر به موردی اختصاص دارد که مالک برای احتساب نفقه به عامل اذن داده باشد (1) .

3- درباره فرع سوم - نفقه سفر مضارب در سفر با مالک متعدد

ر. ک: نفقه مضارب سفر با تعدد مالک.

4- درباره فرع چهارم - نفقه برگشت مضارب

ر. ک: نفقه برگشت مضارب.

منابع

1. مستمسک العروة الوثقی جلد 12 : صفحه 298
2. تحریرالوسیله جلد 6 : صفحه 3
3. مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 16 : صفحه 737
4. جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 26 : صفحه 345
5. الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة جلد 21 : صفحه 210
6. ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد جلد 2 : صفحه 318
7. مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 6 : صفحه 732
8. المبسوط فی فقه الامامیة جلد 4 : صفحه 172
9. الخلاف جلد 3 : صفحه 462
10. مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 16 : صفحه 732
11. سلسلة الینابیع الفقهیة جلد (37-2) : صفحه 52
12. الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة جلد 2 : صفحه 210
13. جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 26 : صفحه 315
14. مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 16 : صفحه 733
15. مجمع الفائدة و البرهان جلد 10 : صفحه 246
16. المبسوط فی فقه الامامیة جلد 3 : صفحه 73
17. جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 8 : صفحه 112
18. جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 8 : صفحه 112
19. جامع الخلاف و الوفاق بین الامامیة و بین ائمة الحجاز و العراق : صفحه 325
20. جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 26 : صفحه 347
21. الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة جلد 21 : صفحه 212
22. مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 4 : صفحه 349
23. مبانی العروة الوثقی (کتاب المضاربه و المساقات) جلد 3 : صفحه 73
24. مستمسک العروة الوثقی جلد 12 : صفحه 299
25. مبانی العروة الوثقی (کتاب المضاربه و المساقات) جلد 3 : صفحه 73

اصطلاح‌نامه

اعم

احکام سفر، هزینه مضارب

وابسته

آلات سفر، سفر مضارب، هزینه مضارب در حضر

منابع

• الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة جلد 2 : صفحه 210
• الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة جلد 21 : صفحه 210، 212، 245
• الخلاف جلد 3 : صفحه 462
• المبسوط فی فقه الامامیة جلد 3 : صفحه 73، 172
• المبسوط فی فقه الامامیة جلد 4 : صفحه 172
• ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد جلد 2 : صفحه 318
• تحریرالوسیله جلد 6 : صفحه 3
• جامع الخلاف و الوفاق بین الامامیة و بین ائمة الحجاز و العراق : صفحه 325
• جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 8 : صفحه 112
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 26 : صفحه 315، 345، 347
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد (37-2) : صفحه 52
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 17 : صفحه 67، 71، 83، 88، 91، 99
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 37 : صفحه 50
• شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام جلد 2 : صفحه 383
• مبانی العروة الوثقی (کتاب المضاربه و المساقات) جلد 3 : صفحه 73
• مجمع الفائدة و البرهان جلد 10 : صفحه 146، 246
• مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 4 : صفحه 349
• مستمسک العروة الوثقی جلد 12 : صفحه 298، 299
• مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 16 : صفحه 732، 733، 737
• مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 6 : صفحه 732