نکاح موقت
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
ازدواج موقّت
ازدواج موقّت: عقد زناشویی در مدّتی معیّن.
از ازدواج موقّت به نکاح متعه و نکاح منقطع نیز تعبیر شده و از آن در باب نکاح سخن رفته است.
حکم: ازدواج موقّت از اختصاصات مذهب شیعه، و عملی مستحب است. 1
ارکان: نکاح منقطع چهار رکن دارد:
1. صیغه: عقد متعه همچون سایر عقود (--» عقد) از ایجاب و قبول (--» ایجاب و قبول) تشکیل می‌شود. ایجاب که توسط زن خوانده می‌شود، به قول مشهور، باید با یکی از الفاظ « زَوَّجتُکَ »، « مَتَّعتُکَ » یا « أَنکَحتُکَ » باشد و عقد با الفاظ دیگر مانند « تملیک »، « هبه » و « اجاره » منعقد نمی‌شود. قبول توسط مرد با لفظی که بر انشاء رضایت او (--» رضایت) دلالت کند - مانند « قَبِلتُ النِّکاحَ »، « قَبِلتُ المُتعَةَ »، « قَبِلتُ التَّزویجَ » یا « قَبِلتُ » به تنهایی - محقّق می‌گردد. 2
شرایط صیغه عقد منقطع، همان شرایط صیغه عقد دائم است 3 (--» ازدواج) .
2. زوجین: ازدواج موقّت میان مرد و زن مسلمان و نیز به قول مشهور بین متأخّران، میان مرد مسلمان و زن کتابی (--» اهل کتاب) صحیح است، لیکن میان زن مسلمان و مرد کتابی جایز نیست. 4
پدر یا جدّ پدری می‌توانند زنی را برای مَحرم شدن با وی، به عقد موقّت پسر نا بالغ خود یا دختر نا بالغی را برای مَحرم شدن مادر وی با فردی، به عقد آن فرد در آورند، لیکن در این که شرط است مدّت عقد به اندازه‌ای باشد که برای پسر یا دختر، امکان تمتّع جنسی در آن مدّت وجود داشته باشد یا کمتر از آن نیز کفایت می‌کند و نیز در این که مصلحت داشتن چنین عقدی برای پسر یا دختر، شرط صحّت آن است یا صرفِ نداشتن مفسده کفایت می‌کند، اختلاف است. 5
مستحب است زنی که برای عقد منقطع اختیار می‌شود، با ایمان (شیعه) و عفیف باشد و در صورت متهم بودن، از حال وی سؤال شود. به قول مشهور، ازدواج موقّت با زن زناکار مکروه و به قول برخی، حرام است. در صورت متعه کردن وی، باز داشتن او از زنا مستحب است. 6
ازدواج موقّت با دختر بکر (دوشیزه) مکروه است و در صورت ازدواج، ازاله بکارت وی (--» افتضاض) کراهت دارد. 7 در جواز عقد منقطع دختر بکر رشیده، بدون اذن ولیّ او، اختلاف و قول اشهر، جواز آن است. 8
3. مهر: ذکر مَهر، شرط صحت عقد منقطع است و اگر ذکر نشود، عقد باطل است. 9 زن به صرف عقد، مالک مهر می‌شود، لیکن استقرار ملکیّت وی نسبت به همه آن، بر دخول و تمکین زن از مرد در مدّت تعیین شده متوقّف است. 10 در صورتی که مرد مدّت را پیش از دخول ببخشد، نصف مهر بر عهده اش ثابت است. 11
4. مدّت: ذکر مدّت، شرط صحّت عقد منقطع است و به قول مشهور، در صورت عدم ذکر آن، عقد دائم واقع می‌شود. 12 مدّت، باید معیّن و غیر قابل افزایش و کاهش باشد، نه مبهم و کلّی مانند چند روز، چند ماه یا تا بازگشت حاجیان از مکّه. 13
مرد می‌تواند همه مدّت یا مقداری از آن را به زن ببخشد، بدون این که نیازی به قبول او باشد. 14 در ازدواج موقّت، طلاق (--» طلاق) نیست و زن و شوهر با تمام شدن مدّت یا بخشیدن آن توسط مرد، از یکدیگر جدا می‌شوند. 15
به قول مشهور، تجدید عقد موقّت با زن یا تبدیل آن به عقد دائم پیش از تمام شدن یا بخشیدن مدّت متعه پیشین، صحیح نیست. 16
سایر احکام: در ازدواج موقّت بر خلاف ازدواج دائم، محدودیتی در گزینش زن‌ها وجود ندارد و مرد می‌تواند هر تعداد زن که بخواهد به عقد موقّت خویش در آورد. 17
هر یک از زن و مرد می‌توانند نسبت به چگونگی تمتّع از یک دیگر، زمان و مکان آن و سایر جهات، هر گونه شرطی را که با مقتضای عقد تنافی نداشته باشد، قرار دهند. 18 در این که مرد می‌تواند آمیزش با همسر موقّت خود را بیش از چهار ماه ترک کند یا خیر، اختلاف است. 19
در صورت حامله شدن زن هر چند مرد عزل (--» عزل) کرده باشد فرزند از آنِ شوهر است، مگر آن که وی فرزند را از خود نفی نماید (--» نفی ولد) که در این صورت، بدون نیاز به لعان (--» لعان) ، فرزند بر حسب ظاهر از او نفی می‌شود؛ هر چند جایز نیست مرد بدون علم به انتفاء نفی ولد کند. 20
به قول مشهور، ایلاء (--» ایلاء) و لعان در عقد منقطع واقع نمی‌شود و در وقوع ظهار (--» ظهار) اختلاف است. 21 به قول مشهور، زن و شوهر بدون شرط توارث، از یک دیگر ارث نمی‌برند. در ثبوت توارث در صورت شرط آن در عقد، اختلاف است. 22 نفقه زن در طول مدّت عقد، بر عهده شوهر نیست، مگر آن که شرط شود. 23
زن پس از تمام شدن مدّت متعه یا بخشیدن مدّت از جانب مرد، در صورت دخول و عدم حاملگی و حیض نشدن در سنّ حیض، باید چهل و پنج روز عدّه (--» عدّه) نگه دارد، و در صورت حیض شدن، در این که عدّه او در حیض است
یا یک حیض یا یک حیض و نصف آن و یا دو طُهر (پاکی از حیض) ، اختلاف است. قول نخست، مشهور است. عدّه زن حامله، وضع حمل او است. 24
به قول مشهور، زن غیر حامله‌ای که شوهرش فوت کرده است، باید چهار ماه و ده روز عدّه نگه دارد و برخی قائل به نصف آن شده‌اند. عدّه زن در صورت حامله بودن، بیشترین مدّت از زمان وضع حمل و زمان عدّه وفات است. 25
1 - جواهر الکلام 30 139 و 151.
2 - 154.
3 - 154 - 155.
4 - 27 - 28؛ الحدائق الناضرة 24 5.
5 - جواهر الکلام 30 176؛ توضیح المسائل مراجع م 2429.
6 - جواهر الکلام 30 157 - 160.
7 - 160 - 161.
8 - 186.
9 - 162.
10 - 164 و 167 - 168.
11 - 166 - 167.
12 - 172 - 175.
13 - 176.
14 - 166.
15 - 188.
16 - 202.
17 - العروة الوثقی 2 814.
18 - جواهر الکلام 30 186 - 189.
19 - 29 115 - 117 و العروة الوثقی 2 810.
20 - جواهر الکلام 30 187.
21 - 188 - 189.
22 - 190 - 193.
23 - 31 303.
24 - مهذّب الاحکام 26 95.
25 - جواهر الکلام 30 200. سایر احکام: در ازدواج موقّت بر خلاف ازدواج دائم، محدودیتی در گزینش زن‌ها وجود ندارد و مرد می‌تواند هر تعداد زن که بخواهد به عقد موقّت خویش در آورد. 17
هر یک از زن و مرد می‌توانند نسبت به چگونگی تمتّع از یک دیگر، زمان و مکان آن و سایر جهات، هر گونه شرطی را که با مقتضای عقد تنافی نداشته باشد، قرار دهند. 18 در این که مرد می‌تواند آمیزش با همسر موقّت خود را بیش از چهار ماه ترک کند یا خیر، اختلاف است. 19
در صورت حامله شدن زن هر چند مرد عزل (--» عزل) کرده باشد فرزند از آنِ شوهر است، مگر آن که وی فرزند را از خود نفی نماید (--» نفی ولد) که در این صورت، بدون نیاز به لعان (--» لعان) ، فرزند بر حسب ظاهر از او نفی می‌شود؛ هر چند جایز نیست مرد بدون علم به انتفاء نفی ولد کند.
منابع
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «نکاح موقت» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
- ازدواج موقت، تمتع ( ازدواج موقت )، صیغه ( نکاح موقت )، متعه ( نکاح )، نکاح السر، نکاح بدون شاهد، نکاح بدون میراث، نکاح متعه، نکاح منقطع
اعم
اخص
- نکاح موقت با زانیه، نکاح موقت باکافر، نکاح موقت باکره، نکاح موقت بدون مهریه، نکاح موقت دختر بچه، نکاح موقت در احرام
وابسته
- آمیزش به ملک، آمیزش محلل، آیه متعه ( فقه )، ارکان نکاح موقت، اسباب انحلال نکاح موقت، تعدد زوجات موقت، تعیین مدت نکاح، توارث زوجین نکاح موقت، ربا بین زوج و زوجه موقت، سؤال از متمتع بها، صیغه اینترنتی نکاح، صیغه محرمیت، صیغه نکاح موقت، طلاق زوجه موقت، مدت نکاح موقت، مشروعیت نکاح موقت ( فقه )، مهر المتعه ( فقه )، مهریه نکاح موقت، نکاح دائم، نکاح در عده عقد موقت
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه نکاح موقت به زیرصفحه نکاح موقت/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید. == منابع ==magshow.php?kind=195index.php?catid=50
- البیان فی تفسیرالقرآن : صفحه 314
- الجامع العباسی : صفحه 261
- الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة جلد 24 : صفحه 113
- الدرالمنضود فی معرفة صیغ النیات و الایقاعات و العقود : صفحه 195
- الرسائل التسع : صفحه 154
- الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 5 : صفحه 245
- المختصرالنافع فی فقه الامامیه : صفحه 181
- المراسم العلویة : صفحه 157
- المصادر الفقهیة جلد 32 : صفحه 268، 458
- المصادر الفقهیة جلد 33 : صفحه 483
- المصادر الفقهیة جلد 34 : صفحه 1322، 1466، 1596
- المغنی و الشرح الکبیرعلی متن المقنع جلد 9 : صفحه 121
- المهذب البارع جلد 3 : صفحه 313
- المهذب جلد 2 : صفحه 179
- الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 41 : صفحه 333
- الوسیلة الی نیل الفضیله : صفحه 289، 309
- تبصرة المتعلمین : صفحه 179
- تبصرة المتعلمین : صفحه 172، 182
- تحریرالمجله جلد 2-3 : صفحه 32
- تحریرالوسیله جلد 2 : صفحه 288
- ترجمه تحریرالوسیله جلد 3 : صفحه (438-439)، 515
- ترجمه شرایع الاسلام جلد 1-2 : صفحه 515
- ترمینولوژی حقوق : صفحه 613
- توضیح المسائل مراجع جلد 2 : صفحه 411
- جامع الخلاف و الوفاق بین الامامیة و بین ائمة الحجاز و العراق : صفحه 437
- جامع المدارک فی شرح المختصرالنافع جلد 4 : صفحه 286
- جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 30 : صفحه 139
- رسالة المتعة : صفحه 3
- سبل السلام جلد 3 : صفحه 125
- سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 18 : صفحه 3، 136
- سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 19 : صفحه 536
- سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 38 : صفحه 438
- شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام جلد 2 : صفحه 491
- شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام جلد 2 : صفحه 306
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 371
- فرهنگ معارف اسلامی جلد 4 : صفحه 128
- فقه الامام جعفرالصادق جلد 5 : صفحه 178، 246
- فقه الرضا جلد 2 : صفحه 232
- فقه الرضا : صفحه 232
- فقه السنة جلد 2 : صفحه 38
- کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 2 : صفحه 550
- کشف الرموز فی شرح المختصر النافع جلد 2 : صفحه 154
- کشف اللثام (ط.ج) جلد 7 : صفحه 272
- مبسوط در ترمینولوژی حقوق جلد 4 : صفحه 3203
- مسائل فقهیّة : صفحه 59
- مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 7 : صفحه 427
- مستمسک العروة الوثقی جلد 14 : صفحه 95
- معجم الفاظ الفقه الجعفری : صفحه 218، 430
- معجم المصطلحات الفقهیة و القانونیة : صفحه 314
- نهایة المرام جلد 1 : صفحه 221