مطلق ( علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
مطلق ( علوم قرآنی ) : لفظ دالّ بر ماهیتی بدون قید
«مطلق» در لغت به معنای «مرسل» و چیزی بدون قید است. و در اصطلاح به لفظی می‌گویند که بر معنایی شایع دلالت می‌کند.
سیوطی می‌گوید: «مطلق لفظی است که بر ماهیتی بدون هر گونه قیدی، دلالت می‌کند». در اصول گفته‌اند: «ما دلّ علی معنی شائع فی جنسه و یقابله المقیّد؛ مطلق لفظی است که بر معنایی شایع و قابل صدق بر افراد کثیر دلالت می‌کند و مقیّد مقابل آن است».
مثال مطلق در قرآن: اطلاق شهادت در بیع و امثال آن در: «وَأَشْهِدُوْاْ إِذَا تَبَایَعْتُمْ» (بقره// 282) ، و «فَإِذَا دَفَعْتُمْ إِلَیْهِمْ أَمْوَالَهُمْ فَأَشْهِدُواْ عَلَیْهِمْ» (نساء// 6) .
در این آیات، شهادت مطلق است، و مقیّد به شرطی مانند عدالت نیست؛ در حالی که در آیه 2 سوره طلاق و آیه 106 سوره مائده، هر شهادتی به شرط عدالت مقیّد شده است.
مطلق و مقیّد مانند عام و خاص است؛ با این تفاوت که دلالت عام بر افراد خود به وضع است، و دلالت مطلق بر افراد، به مقدمات حکمت.
نیز ر.ک:مقیّد.
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه (15-17)
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 101
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه 167
- قرآن ثقل اکبر : صفحه 203
- اصطلاحات الاصول : صفحه 236