قیاس منصوص العلة
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
قیاس منصوص العلة : قیاس دارای ' علّتِ ' منصوص
قیاس منصوص العلة، مقابل قیاس مستنبط العلة بوده و به قیاسی گفته می‌شود که علت ' حکم اصل ' آن از طریق نص معتبر بیان شده است.
توضیح:
هرگاه حکمی از راه نص معتبر در اختیار مجتهد قرار گیرد و در آن نص، علت حکم نیز به صراحت یا به اشاره بیان شده باشد و مجتهد با تشکیل قیاس درصدد تسری حکم اصل به فرع دیگری برآید، به چنین قیاسی، قیاس ' منصوص العله ' می‌گویند؛ برای مثال، اگر شارع بگوید: ' لا تشرب الخمر لانه مسکر '، یعنی علت تحریم خمر را به طور صریح ' اسکار ' معرفی نماید، و مجتهدی از راه قیاس نبیذ به خمر، حکم حرمت را به نبیذ نیز سرایت دهد، یک قیاس منصوص العلة تشکیل داده است.
اصولیون اهل سنت در این که آیا در چنین مواردی تسری حکم به فروعات و موارد دیگر نیاز به تشکیل قیاس دارد یا نه، اختلاف نموده‌اند؛ بعضی تسری حکم را نیازمند به تشکیل قیاس دانسته و برخی آن را لازم نمی‌دانند، بلکه از راه تمسک به عموم تعلیل که از نوع ظواهر لفظ است، حکم را به موارد دیگر سرایت می‌دهند؛ برخی نیز به تفصیل روی آورده‌اند.
نکته:
بیشتر علمای امامیه مانند مرحوم ' علامه حلی ' و ' صاحب معالم ' این نوع قیاس را معتبر دانسته‌اند، ولی برخی مانند مرحوم ' سید مرتضی ' معتقدند میان این نوع قیاس با سایر قیاس‌ها فرقی وجود ندارد و ادله منع از عمل به قیاس، این مورد را نیز شامل می‌گردد.
عده‌ای دیگر از علما نیز این نوع قیاس را در حقیقت، قیاس نشمرده‌اند، بلکه آن را در قلمرو سنت داخل نموده‌اند [۱].
پانوشت
منابع
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 3,4 : صفحه 312
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 182
- انوار الاصول جلد 2 : صفحه 519
- الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 305
- تحریرالمعالم : صفحه 179
- مبادی فقه و اصول : صفحه 230
- مفاتیح الاصول : صفحه 659
- الفوائد الحائریة : صفحه 293
- الفوائد الحائریة : صفحه 148
- الوجیزفی اصول الفقه : صفحه 75
- دانشنامه حقوقی جلد 2 : صفحه 494
- المستصفی من علم الاصول (به ضمیمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت) جلد 2 : صفحه 272
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «قیاس منصوص العلة» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه قیاس منصوص العلة به زیرصفحه قیاس منصوص العلة/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اصطلاحات الاصول : صفحه 226
- اصول الاستنباط : صفحه 329
- اصول السرخسی جلد 2 : صفحه 145، 146، 149، 151
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 172، 182
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 1 : صفحه 345
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2 : صفحه 217، 312
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 3,4 : صفحه 312
- الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 305
- الفوائد الحائریة : صفحه 145، 148، 194، 293، 294
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 5 : صفحه 117
- المستصفی من علم الاصول (به ضمیمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت) جلد 2 : صفحه 272
- الوجیزفی اصول الفقه : صفحه 75
- انوار الاصول جلد 2 : صفحه 152، 519
- تحریرالمعالم : صفحه 179
- دانشنامه حقوقی جلد 2 : صفحه 494
- قیاس و سیرتکوین آن درحقوق اسلام : صفحه 233
- مبادی الوصول الی علم الاصول : صفحه 218
- مبادی فقه و اصول : صفحه 230
- مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه (189-190)
- معارج الاصول : صفحه 183
- مفاتیح الاصول : صفحه 659، 672
- منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه 265، 298