قیاس اولویت ( اصول فقه )

توضیح مفهومی

قیاس اولویت ( اصول فقه ) : اقوی و اشدّ بودن ' علّت ' در ' فرع ' قیاس فقهی

قیاس اولویت، قیاسی است که در آن از راه اقوی و اشد بودن وجود علت (مناط حکم اصل) در فرع، حکم اصل به فرع سرایت داده می‌شود و حکم آن استنباط می‌گردد. بنابراین، در مواردی که علت حکم اصل در فرع به صورتی قوی تر از اصل موجود باشد، حکم اصل نیز به طریق اولی بر فرع بار شده و به آن سرایت می‌کند.

برای مثال، در آیه ' لا تقل لهما افّ '، از اف گفتن به پدر و مادر نهی شده، و از آن جا که ملاک و علت این نهی، بی احترامی و ایذا است که در اف گفتن وجود دارد، دلالت آن بر زدن آنها، قوی تر است، زیرا در زدن، ایذای بیشتری است؛ یعنی علت حکم که همان ایذا باشد در زدن به صورت قوی تر وجود دارد.

هر چند در حجیت این نوع قیاس اختلاف وجود دارد، اما بیشتر فقها آن را حجت دانسته و از قیاس باطل استثنا کرده‌اند.

برخی از دانشمندان اصولی شیعه و اهل سنت همانند مرحوم ' علامه حلی '، ' محقق قمی ' و ' غزالی ' آن را از باب حجیت ظهور لفظ ـ نه از باب قیاس ـ معتبر دانسته و از آن به ' مفهوم موافق '، ' لحن خطاب ' و ' فحوای خطاب ' تعبیر نموده‌اند.

نکته:

قیاس اولویت در جایی محقق است که دو شرط زیر حاصل باشد:

1. حکم در اصل و فرع از یک سنخ باشد؛ برای مثال، اگر حکم در اصل، وجوب است، در فرع نیز وجوب باشد و اگر حرمت است، در فرع نیز چنین باشد و از نظر ایجاب و سلب نیز یکسان باشند؛

2. ملاک حکم در فرع از ملاک حکم در اصل اقوی باشد.

منابع

1. اصول الفقه الاسلامی جلد 1 : صفحه 702
2. الوجیزفی اصول الفقه : صفحه 83
3. منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه 299
4. اصول الفقه جلد 4 : صفحه 42
5. اصول الفقه : صفحه 231
6. الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة : صفحه 386
7. قیاس و سیرتکوین آن درحقوق اسلام : صفحه 237
8. انوار الاصول جلد 2 : صفحه 519
9. قوانین الاصول جلد 2 : صفحه 87
10. مفاتیح الاصول : صفحه 659
11. اصول الفقه جلد 2 : صفحه (184-185)
12. شرح اصول فقه جلد 3 : صفحه (390-392)
13. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «قیاس اولویت ( اصول فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

قیاس اولوی، قیاس اولی، قیاس به طریق اولی

اعم

قیاس ( اصول )

وابسته

حجیت قیاس اولویت، قیاس ادنی، قیاس مساوی

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه قیاس اولویت ( اصول فقه ) به زیرصفحه قیاس اولویت ( اصول فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اصول الفقه الاسلامی جلد 1 : صفحه 702
• اصول الفقه جلد 2 : صفحه 170، 182، (184-185)
• اصول الفقه جلد 4 : صفحه 42
• اصول الفقه : صفحه 231
• الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 317
• الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة : صفحه 386
• الوجیزفی اصول الفقه : صفحه 83
• انوار الاصول جلد 2 : صفحه 519
• شرح اصول فقه جلد 3 : صفحه (390-392)
• قوانین الاصول جلد 2 : صفحه 87
• قیاس و سیرتکوین آن درحقوق اسلام : صفحه 237
• مبادی الوصول الی علم الاصول : صفحه 217
• مفاتیح الاصول : صفحه 659، 667
• مقدمه عمومی علم حقوق : صفحه 182
• منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه 299