آیه محو و اثبات
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
آیه محو و اثبات : آیه 39 رعد، در باره دگرگونی‌های ناشی از تغییر شرایط
به آیه 39 سوره رعد 'آیه محو و اثبات' می‌گویند: «یَمْحُو اللّهُ مَا یَشَاء وَیُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْکِتَابِ»؛ «خدا آنچه را بخواهد محو یا اثبات می‌کند و اصل کتاب نزد اوست».
'محو' به معنای از بین بردن آثار شیئی است. مثلا وقتی گفته می‌شود: نوشته‌ای را محو کردم، یعنی خطوط و نقش آن را از بین بردم. 'اثبات'، نهادن چیزی در جایی است که از آن‌جا تکان نخورد.
این آیه در باره معجزات و کتاب‌های آسمانی پیامبران نازل شده، و استدلالی است بر این که چرا بعضی از کتاب‌های آسمانی جای بعضی دیگر را می‌گیرند؛ یعنی خداوند هر چیزی را بخواهد محو می‌کند؛ همان‌گونه که به مقتضای حکمت و اراده خویش اموری را اثبات می‌کند. این آیه منحصر به مسئله نبوت نیست؛ بلکه یک قانون کلی و عمومی را بیان می‌کند که: تحقق موجودات و حوادث عالم دو مرحله دارد: 1. مرحله قطعیت که هیچ‌گونه دگرگونی در آن راه ندارد (در این آیه از آن به 'ام‌الکتاب' تعبیر شده است) ؛ 2. مرحله غیر قطعی و مشروط که از آن به مرحله 'محو و اثبات' تعبیر می‌شود. به بیان دیگر علم خداوند دو مرحله دارد: 'علم به مقتضیات و علل ناقصه' و 'علم به علل تامه'. آنچه مربوط به مرحله اول است، از آن به لوح محو و اثبات تعبیر می‌شود، و آنچه مربوط به مرحله دوم است، امّ‌الکتاب و لوح محفوظ خوانده می‌شود.
به هرحال، محو و اثبات معنای جامعی دارد که هر گونه دگرگونی براثر تغییر شرایط یا وجود موانع را شامل می‌شود.
این آیه عرصه اختلاف‌نظر مفسّران است، و قائلان به صحت نسخ و بداء، به این آیه استناد کرده‌اند.
منابع
- تفسیر نمونه جلد 10 : صفحه 240
- نیل الخیرات فی القراءات العشرة جلد 11 : صفحه 375
- دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 1 : صفحه 104
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «آیه محو و اثبات» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه محو و اثبات به زیرصفحه آیه محو و اثبات/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.