خون

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

توضیح مفهومی

خون

خون: مایعی سرخ رنگ، جاری در قلب و رگها.

از احکام آن در بابهای طهارت، صلات، صوم، حج، تجارت، صید و ذباحه و اطعمه و اشربه سخن گفته‏اند.

طهارت: خون انسان و هر حیوانی که دارای خون جهنده می‏باشد) با بریدن رگ، خون با جهش و فشار بیرون می‏زند (نجس، و خون حیوانی که خون جهنده ندارد پاک است. 1 خونی که پس از تذکیه) ر تذکیه (و خروج آن در حدّ معمول، در بدن حیوان حلال گوشت می‏ماند، از خون نجس استثناء شده و پاک است. 2 در پاک بودن خونِ باقی‏مانده فرقی بین انواع تذکیه از ذبح) ر ذبح (، نحر) ر نحر (و شکار) ر شکار (نیست؛ لیکن طهارت خون جنینی که تذکیه آن به تذکیه مادرش تحقّق می‏یابد، محل اشکال واقع شده است. 3

در طهارت خون باقی مانده در بدن حیوان حرام گوشت پس از تذکیه آن، اختلاف است. 4 همچنین طهارت نطفه‏ای که به علقه تبدیل شده) خون بسته شده (اختلافی است. بسیاری آن را نجس دانسته‏اند، 5 بلکه بر آن ادعای اجماع شده است. 6 طهارت خون طحال7) ر طحال (و نیز خون موجود در تخم مرغ یا تخم سایر پرندگان، اختلافی است. 8 البته خونی که گاه در شیر یافت می‏شود نجس است و شیر را نجس می‏کند. 9

انتقال خون نجس، مانند خون انسان یا حیوان به بدن حیوانی که خونش پاک است، مانند پشه موجب پاک شدن آن می‏شود10) ر انتقال (.

مایعی که خون بودن آن مشکوک، و یا خون بودنش معلوم، لیکن نجس بودن آن مشکوک است - مانند خون مار و تمساح که جهنده بودنش معلوم نیست یا خون موجود در لباس که معلوم نیست خون پشه است یا خون بدن و دیگر مصادیق شک در موضوع - بنابر تصریح جمعی از فقها محکوم به طهارت است. در اینکه موارد شک در حکم - مانند خون علقه - مجرای اصل طهارت است یا اصل نجاست، اختلاف است. 11

اگر خون حیض) ر حیض (، نفاس) ر نفاس (یا استحاضه) ر استحاضه (در چاه آب بریزد، کشیدن تمامی آب آن نزد مشهور قدما واجب و نزد مشهور متأخران - که آب چاه را همچون آب جاری با ملاقات نجاست نجس نمی‏دانند -

مستحب است. 12 در سایر خونها اگر زیاد باشد، مانند خون گوسفند ذبح شده، بنابر مشهور پنجاه دلو و اگر کم باشد ده دلو کشیده می‏شود. 13

صلات: از شرایط بدن و لباس نمازگزار طهارت است؛ از این رو، نماز در بدن یا لباس خون آلود صحیح نیست؛ لیکن خون جراحت) ر جراحت (و خون کمتر از یک درهم بغلی) ر درهم بغلی (- جز خون حیض، نفاس و استحاضه - معفوّ و نماز با آن صحیح است. 14 برخی خون نفاس و استحاضه را نیز معفوّ دانسته‏اند. 15 در اینکه بخشودگی شامل خون نجس العین، مانند سگ، خوک و کافر، بلکه هر حیوان حرام گوشتی می‏شود یا نه اختلاف است. مشهور قول اوّل است. 16 برخی نیز گفته‏اند: عفو تنها شامل خون خود انسان و حیواناتی که ذبحشان متعارف است می‏شود و شامل خون انسانی دیگر و نیز حیواناتی که ذبحشان متعارف نیست نمی‏شود. 17

در مقدار وسعت درهم بغلی سه نظر است: نزدیک به وسعت گودی کف دست؛ بند بالایی انگشت شصت و بند بالایی انگشت میانی. 18

صوم: خون گرفتن به حجامت و مانند آن برای روزه دار در صورتی که موجب ضعف وی گردد مکروه است. 19

حج: در حرمت خون گرفتن به حجامت) ر حجامت (و مانند آن در حال احرام) ر احرام (در غیر حال ضرورت، اختلاف است. 20

تجارت: بنابرمشهور، بلکه به ادعای اجماع، اکتساب با عین نجس مانند خون به فروختن، اجاره دادن و غیر آن، حرام و معامله باطل است. برخی معاصران، با وجود منفعت حلال و عقلایی، مانند تزریق خون به دیگری که امروزه رایج است، خرید و فروش آن را جایز دانسته‏اند. 21

صید و ذباحه: از شرایط حلال شدن حیوان به تذکیه، حرکتِ بیانگر زنده بودن حیوان پس از ذبح یا نحر است. در اینکه علاوه بر حرکت، خارج شدن خون به قدر متعارف لازم است یا یکی از آن دو کفایت می‏کند، اختلاف است22) ر ذبح (.

اطعمه و اشربه: خوردن خون حرام است، لیکن در خوردن مقدار خونی که در بدن حیوان حلال گوشت پس از تذکیه و خروج خون به قدر متعارف باقی می‏ماند اختلاف است که آیا مطلقاً حلال است یا تنها آن مقدار که جزء گوشت به‏شمار می‏رود؟ 23

خوردن خون حیوانات حرام گوشتی که خون جهنده ندارند حرام است. در حیوانات حلال گوشت همچون ماهی و ملخ مسئله اختلافی است. 24 برخی بر حلّیت خوردن ماهی با خون آن، ادعّای اجماع کرده‏اند. 25

) ر انتقال خون () ر فصد (

1. جواهرالکلام 358 - 354 /5؛ مستمسک العروة 2 347 - 343 /1. جواهر الکلام 356 - 354 /5 و 365. 3 363؛ مستمسک العروة 355 /1؛ التنقیح) الطهارة (4 22 /2. التنقیح) الطهارة (17 /2؛ مستمسک العروة 350 - 349 /1؛ جواهر الکلام 5 365 /5. مستمسک العروة 351 - 350 /1؛ جواهر الکلام 6 362 /5. الخلاف 491 /1؛ الحدائق الناضرة 7 52 - 51 /5. جواهر الکلام 364 - 363 /5؛ کتاب الطهارة) امام خمینی (208 /3؛ مصباح الفقیه 8 149 /7. غنائم الایّام 393 /1؛ جواهر الکلام 9 362 /5. مستمسک العروة 10 355 /1. جواهر الکلام 360 - 358 /5. 11 293 /6؛ التنقیح) الطهارة (12 26 - 23 /2. جواهر الکلام 231. 13 212 /1 و 15 107 /6. 14 239. الحدائق الناضرة 16 328 - 326 /5. جواهر الکلام 17 124 - 121 /6. الحدائق الناضرة 18 328 /5. جواهر الکلام 119 - 118 /6؛ الاوزان والمقادیر/ 19 50. العروة الوثقی 588 /3؛ جواهر الکلام 20 318 /16. جواهر الکلام 21 410 - 407 /18. جامع المدارک 3 - 2 /3؛ مصباح الفقاهة 56 - 53 /1؛ الفتاوی الواضحة) صدر (22 332 /1. جواهر الکلام 377. 23 131 - 125 /36؛ تحریر الوسیلة 117 /1؛ التنقیح) الطهارة (19 /2؛ الحدائق الناضرة 24 45 /5. مستند الشیعة 139 /15؛ جواهر الکلام 25 378 /36. المعتبر 422 /.