حدث

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ حدث

◄ استحاضه ( فقه )

◄ حدث اصغر

◄ حدث اکبر

◄ حدث در غسل

◄ حدث قبل از سجده سهو

◄ حدث قبل از قضای اجزای نماز

◄ حدث قبل از نماز احتیاط

توضیح مفهومی

حدث

حَدَث: سبب نقض طهارت/ قذارت معنوی مانع از دخول در نماز.

حدث در اصطلاح فقها بر دو معنا اطلاق شده است: یکی سبب، یعنی امری که طهارت را نقض می‏کند، مانند بول، غائط و جنابت، و دیگری مسبب، یعنی حالتی که به سبب پیدایی یکی از امور یاد شده در نفس انسان پدید می‏آید که از آن به قذارت و نجاست معنوی تعبیر می‏گردد و مانع دخول انسان در نماز و دیگر اعمال مشروط به طهارت می‏شود. 1

حدث دو مرتبه خفیف و شدید دارد. مرتبه خفیف، حدث اصغر و مرتبه شدید آن حدث اکبر نامیده می‏شود. 2 آنچه که با وضو و غسل برطرف می‏شود حدث به معنای دوم) مسبب (است. برخی، اطلاق حدث به معنای اوّل را مَجاز دانسته‏اند. 3 به کسی که حدث از او صادر گردیده 'مُحدِث' گویند.

حکم: حدث ناقض طهارت است و محدث پیش از تحصیل طهارت) وضو، غسل یا تیمّم (نمی‏تواند اعمالی را که مشروط به طهارت است. به جا آورد.

اسباب: اسباب حدث اصغر که تنها موجب وضو می‏گردند، عبارتند از: خروج ادرار؛ مدفوع؛ باد معده؛ خوابی که بر قوّه شنوایی و بینایی چیره گردد، به گونه‏ای که چشم نبیند و گوش نشنود؛ زایل شدن عقل بر اثر پیدایی جنون، بیهوشی، مستی و غیر آن و استحاضه قلیله4) ر استحاضه (.

اسباب حدث اکبر که با غسل برطرف می‏گردند، عبارتند از: جنابت) ر جنابت (، نفاس) ر نفاس (، حیض) ر حیض (،

استحاضه متوسطه و کثیره5 و مسّ بدن میّت6) ر مسّ میّت (.

رافع حدث: حدث اصغر با وضو و حدث اکبر با غسل بر طرف می‏گردند. 7 در صورت عدم دسترسی یا عدم امکان استفاده از آب، تیمّم بدل از وضو در حدث اصغر و بدل از غسل در حدث اکبر مشروعیّت می‏یابد8) ر تیمّم (.

احکام:

1. مطلق حدث: بنابر مشهور، رساندن جایی از بدن به نوشته‏های قرآن بر محدثِ مکلّف حرام است. 9 نامهای خداوند، پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله و اهل بیت آن حضرت علیهم السّلام) ر ائمّه (نیز بنابر مشهور همین حکم را دارند10) ر اسماء متبرک (.

در صورت عارض شدن حدث پس از غسل در غسلهای زمانی، همچون غسل جمعه، نیازی به اعاده آن نیست و اعاده استحباب ندارد؛ همچنین غسلهایی که به جهت ارتکاب عملی در گذشته صورت گرفته، مانند غسل توبه از گناهی که از او سر زده است؛ 11 لیکن در غسلهایی که جهت انجام دادن کاری به جا آورده می‏شود، مانند غسل زیارت یا احرام) ر احرام (و نیز در غسلهای مکانی، از قبیل غسل برای دخول مسجد الحرام، در صورت محدث شدن پس از آن، بنابر قول مشهور، اعاده مستحب است؛ لیکن در اینکه اعاده به جهت بطلان غسل اوّل است یا امری تعبّدی، اختلاف است. 12

حدث - چنان که گذشت - با وضو، غسل و یا تیمّم رفع می‏شود؛ لیکن آیا برای رفع آن، نیّت رفع حدث نیز واجب عینی) ر وجوب عینی (است یا واجب تخییری) ر وجوب تخییری (، به معنای مخیّر بودن بین نیّت رفع حدث و بین نیّت اباحه دخول در نماز و یا واجب نیست، اقوال مختلف است. 13

کسی که مبتلا به عروض پی در پی حدث است، مانند مسلول) ر مسلول (، مبطون) ر مبطون (و مستحاضه، اگر در مدتی معیّن، حدث بر او عارض نمی‏شود، باید در همان زمان - اوّل وقت باشد یا وسط و یا آخر آن - تحصیل طهارت کند و

نماز بگزارد و در صورت تأخیر عمدی از آن مدت، مرتکب گناه شده است. 14

بنابر قول مشهور، تیمّم بدل از غسل جنابت با عارض شدن حدث - اعم از اصغر و اکبر - باطل می‏گردد و برای نماز باید اعاده شود. 15

2. حدث اصغر: آبِ به کار رفته در رفع حدث اصغر پاک و پاک کننده و وضو گرفتن و غسل کردن با آن بنابر مشهور صحیح است. 16 عارض شدن حدث اصغر در اثنای وضو، آن را باطل می‏کند. 17 آیا در غسل جنابت هم چنین است و در صورت عدم بطلان آیا پس از اتمام غسل، وضو برای نماز واجب است؟ اقوال مختلف است. 18 این اختلاف در دیگر غسلها نیز، بنابر قول به کفایت آنها از وضو وجود دارد. بنابر قول به عدم کفایت، اتمام غسل و گرفتن وضو برای نماز متعیّن است. 19

3. حدث اکبر: آب به کار رفته در رفع حدث اکبر پاک است و می‏توان با آن، چیز نجس را شست؛ لیکن در صورت قلیل بودن) ر آب قلیل (آیا رافع حدث - اعم از اصغر و اکبر - هست یا نه؟ اختلاف است20) ر آب مستعمل (.

اگر در اثنای غسل، حدث اکبر عارض شود، در صورت مماثلت دو حدث، مانند جنب شدن در اثنای غسل جنابت یا مسّ بدن میّت در اثنای غسل مسّ میّت، غسل باطل می‏شود، و در صورت عدم مماثلت، مانند حیض شدن زن در اثنای غسل جنابت، بطلان آن اختلافی است. بنابر قول به عدم بطلان، بعد از اتمام غسل، برای حدث جدید غسل دیگری انجام می‏دهد. اگر حدث دوم غیر جنابت باشد - بنابر قول به عدم کفایت غیر غسل جنابت از وضو - برای نماز - پس از غسل دوم - وضو نیز واجب است. 21

آیا عارض شدن حدث اکبر، جز جنابت در اثنای وضو موجب بطلان آن می‏شود؟ مسئله اختلافی است. 22

1. رسائل الشهید الثانی 126 - 125 /1؛ مدارک الاحکام 190 /1؛ جواهر الکلام 2 62 /1. مصطلحات الفقه/ 3 205. رسائل الشهید الثانی 4 126 /1. جواهر الکلام 7 332 /5. 6 2 /3. 5 411 - 393 /1. الرسائل الفشارکیة/ 348؛ مصابیح الظلام 8 126 /3. الفوائد العلیّة 9 190 /1. جواهر الکلام 316. 10 314 /2 و 46 /3؛ مستمسک العروة 11 45 /3. جواهر الکلام 30 /5؛ العروة الوثقی 147 /2؛ هدایة العباد) گلپایگانی (12 95 /1. جواهر الکلام - 30 /5؛

32. براهین الحج 363 - 362 /2؛ جامع المدارک 13 376 /2. مفتاح الکرامة 367 - 366 /1؛ جواهر الکلام 14 89 /2. کلمة التقوی 132 - 131 /1؛ المسائل المنتخبة) سیستانی (/ 15 78 - 77. جواهر الکلام 16 260 /5. العروة الوثقی 99 /1؛ مستمسک العروة 17 220 /1. جواهر الکلام 129 /3؛ مصباح الهدی 18 327 /4. شرائع الاسلام 23 /1؛ غایة المرام 68 - 67 / 1؛ مدارک الاحکام 19 308 - 307 / 1. مدارک الاحکام 309 /1؛ مستمسک العروة 20 128 /3. مستمسک العروة 21 220 /1. جواهر الکلام 129 /3؛ العروة الوثقی 519 - 518 /1؛ مستمسک العروة 130 - 129 /3؛ مصباح الهدی 330 - 327 /4؛ مهذّب الاحکام 22 107 /3. جواهر الکلام 129 /3؛ التنقیح) الطهارة.