تغلیظ ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
تغلیظ
تَغلیظ: سختگیری و در تنگنا قرار دادن کسی.
از آن به مناسبت در بابهای امر به معروف و نهی از منکر، قضاء، حدود و دیات سخن رفته است.
انواع تغلیظ: تغلیظ یا گفتاری است یا رفتاری. اوّلی نیز گاه با تغلیظ زمانی و مکانی هردو همراه است و گاه با یکی از آن دو.
1. تغلیظ گفتاری) قولی (: تغلیظ قولی) خشونت در گفتار و برخورد تند (از مراتب امر به معروف و نهی از منکر و با توقّف دفع منکر بر آن، واجب است و در غیر این صورت جایز نیست1) ر امر به معروف و نهی از منکر (.
بر حاکم، تغلیظ در قسم دادن مستحب است. تغلیظ در قسم، به قول و زمان و مکان صورت میگیرد. قول، مانند سوگند دادن به اسمی از اسماء خداوند که بر انتقامگری، عظمت و هیبت ذات حق دلالت دارد. زمان، مثل قسم دادن در روز جمعه و مکان، همچون سوگند دادن در مسجد یا بین رکن و مقام در مسجد الحرام
و یا در مشاهد مشرّفه و غیر آن از مکانهای مقدّس.
تغلیظ قسم به یکی از امور یادشده نسبت به کافر، به قول، زمان یا مکانی انجام میگیرد که نزد او محترم و مقدّس است، مانند قسم دادن مسیحی در کلیسا در روز یکشنبه و یهودی در معبدش، روز شنبه به الفاظ و اسامی مقدّس نزد ایشان. 2
بر حاکم، تغلیظ در قسم دادن نسبت به تمامی حقوق هرچند اندک - بجز حقوق مالیِ کمتر از یک چهارم دینار - مستحب است. 3
اگر طرف دعوا از پذیرفتن تغلیظ در قسم خودداری ورزد بر آن اجبار نمیشود. با خودداری وی، نکول) ر نکول (نیز تحقّق نمییابد. 4
2. تغلیظ فعلی) تشدید مجازات (: از موارد تشدید مجازات، ارتکاب زنا) ر زنا (با مرده است؛ بدین معنا که حاکم، زناکار را بیش از حدّ مقرّر به مقدار صلاحدید، کیفر میکند. همچنین اگر کسی این عمل را در مکانی شریف مانند مسجد و مشاهد مشرّفه یا زمانی شریف همچون ماه رمضان مرتکب گردد. 5 برخی در ارتکاب لواط) ر لواط (با مرده نیز تشدید مجازات را ثابت دانستهاند. 6
کسی که در ماه حرام) ر ماههای حرام (دیگری را کشته مشمول تغلیظ مجازات است و در صورت درخواست ولیّ مقتول، علاوه بر دیه کامل ملزم به پرداخت یک سوم دیه میشود. در اینکه حکم یادشده در حرم مکّه و حرم امامان معصوم علیهم السّلام نیز جاری است یا نه، اختلاف است. در ثبوت تغلیظ بین کشتن مسلمان و غیر مسلمان فرقی نیست. چنانکه تغلیظ تنها در مورد قتل است و در غیر قتل جاری نمیشود.
در فرض اجتماع دو سبب از اسباب تغلیظ - مانند کشتن در مکّه در ماه حرام - آیا مقدار اضافی دیه) یک سوم (تعدّد مییابد یا نه، اختلاف است. 7
1. تحریر الوسیلة 2 478 /1. جواهر الکلام 62 - 61 /34 و 30 - 26 /43. 7 647. 6 645 - 644 /41. 5 234. 4 233 /40. 3 233 - 230 /40 2. تغلیظ فعلی) تشدید مجازات (: از موارد تشدید مجازات، ارتکاب زنا) ر زنا (با مرده است؛ بدین معنا که حاکم، زناکار را بیش از حدّ مقرّر به مقدار صلاحدید، کیفر میکند. همچنین اگر کسی این عمل را در مکانی شریف مانند مسجد و مشاهد مشرّفه یا زمانی شریف همچون ماه رمضان مرتکب گردد. 5 برخی در ارتکاب لواط) ر لواط (با مرده نیز تشدید مجازات را ثابت دانستهاند. 6
کسی که در ماه حرام) ر ماههای حرام (دیگری را کشته مشمول تغلیظ مجازات است و در صورت درخواست ولیّ مقتول، علاوه بر دیه کامل ملزم به پرداخت یک سوم دیه میشود. در اینکه حکم یادشده در حرم مکّه و حرم امامان معصوم علیهم السّلام نیز جاری است یا نه، اختلاف است. در ثبوت تغلیظ بین کشتن مسلمان و غیر مسلمان فرقی نیست. چنانکه تغلیظ تنها در مورد قتل است و در غیر قتل جاری نمیشود.
در فرض اجتماع دو سبب از اسباب تغلیظ - مانند کشتن در مکّه در ماه حرام - آیا مقدار اضافی دیه) یک سوم (تعدّد مییابد یا نه، اختلاف است. 7
1. تحریر الوسیلة 2 478 /1. جواهر الکلام 62 - 61 /34 و 30 - 26 /43. 7 647. 6 645 - 644 /41. 5 234. 4 233 /40. 3 233 - 230 /40
منابع
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «تغلیظ ( فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید: