تحریف ناپذیری قرآن
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تحریف ناپذیری قرآن : مصونیت قرآن از هر گونه تغییر
یکی از ویژگی‌های عمده قرآن کریم در مقایسه با دیگر کتاب‌های آسمانی، مصونیت آن از تحریف است. خداوند متعال از مصونیت قرآن از تحریف خبر داده و حفاظت از آن را خود بر عهده گرفته است: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ» (حجر// 9) .
بخشی از مباحث علوم قرآنی، به تحریف‌ناپذیری قرآن اختصاص دارد. یکی از مباحث مطرح شده در بخش تحریف‌ناپذیری قرآن، ادله‌ای است که بر عدم تحریف اقامه شده‌اند؛ که مخاطب آن‌ها هم مسلمانان است و هم کسانی که با اسلام دشمنی دارند و به همین جهت برخی از آنان اقناعی و برخی برهانی است؛ برخی از این ادله عبارتند از:
1. تحدی قرآن: همین که قرآن دشمنان خود را به مبارزه فراخوانده است و آن‌ها از آوردن مثل قرآن عاجز مانده‌اند، دلیل بر تحریف‌ناپذیری قرآن است زیرا تحریف در صورتی است که انسان‌ها کلام خدا و کلام غیر خدا را به دلیل شباهت نتوانند تشخیص دهند.
افزون بر آن، با توجه به مبارزه طلبی قرآن مبنی بر این که اگر قادرید «یک آیه مثل آیات قرآن بیاورید» اگر دست جعل و تحریف در قرآن راه پیدا می‌کرد به عنوان دستاویز کافران چه از اهل کتاب (یهود و نصارا) و چه غیر آنان مورد تمسک قرار می‌گرفت و به تواتر تاریخی نقل می‌شد. چون انگیزه برای نقل آن قوی بود و می‌توانست مهم ترین دستاویز علیه اسلام باشد.
2. قرآن آخرین کتاب آسمانی است؛ اگر این کتاب قابل تحریف باشد، چگونه می‌تواند وسیله هدایت بشر در همه عصرها باشد؟ !
این دلیل از دو مقدمه تشکیل شده است: مقدمه اول: خداوند، قرآن را برای هدایت بشر فرستاده است. مقدمه دوم: با توجه به خاتمیت دین و پیامبری پیامبر اسلام، اگر قرآن تحریف شود، پیامبر دیگری که راه صحیح را به مردم نشان دهد نخواهد آمد و مردم گمراه خواهند شد. بدون آن که در این گمراهی تقصیری متوجه آنان باشد. بلکه این گمراهی مستند به عدم حفظ قرآن از سوی خداوند خواهد بود و این نقض غرض و مخالف با حکمت الهی است.
بدین سان، حکمت الهی اقتضا می‌کند خدای تعالی کاری انجام دهد که بندگانش را به طاعت نزدیک و از معصیت دور سازد. دینی که پایان بخش ادیان آسمانی و جاویدان است، می‌بایست بنیاد و پایه‌های آن چنان محکم و استوار باشد که طوفان حوادث روزگار آن را نلرزاند. بر این اساس، خداوند ضمانت نموده تا قرآن را همواره از تحریف مصون و محفوظ نگه دارد. «انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون ».
3. معجزه جاودانه بودن قرآن، دلیلی است بر این که قرآن نباید تحریف شود. وگرنه، اعجاز او خدشه دار می‌شود.
4. خداوند بر حفظ قرآن از تحریف وعده داده است (حجر// 9) .
5. خدا، پیامبر (ص) و ائمه (ع) قرآن را برای همیشه حجت دانسته‌اند؛ اگر در قرآن تحریف راه داشت، چنین امری درست نبود.
6. تواتر قرآن، که از ضروریات دین است.
7. اجماع فریقین بر عدم تحریف.
8. هماهنگی موجود در قرآن.
9. شهادت تاریخ: تاریخ گواه دقت مسلمانان در جمع و تدوین قرآن و اهتمام آنان در حفظ آن است؛ این اهتمام، تحریف را نفی می‌کند.
10. تأیید ائمه (ع) که همیشه قرآن را از تحریف پیراسته دانسته، مردم را به خواندن آن دعوت می‌کردند.
11. عدم اعتراض امام علی (ع) به مصحف عثمان (قرآن موجود همان مصحف عثمان است) .
12. نسخه‌های قرآن از صدر اسلام تاکنون با هم مطابقت دارند.
13. احادیث عرضه، که می‌گویند احادیث و روایات اهل‌بیت را باید به قرآن عرضه کرد و هر حدیثی با قرآن مخالفت داشته باشد به کنار گذاشته شود، این روایات قرآن را ملاک صحت روایات معرفی کرده‌اند؛ اگر قرآن تحریف شده بود، عرضه روایات به قرآن پسندیده نبود.
14. حساسیت ویژه مسلمانان نسبت به هر گونه تغییر در قرآن کریم. با توجه به توصیه‌های پیامبر اکرم و اهتمام و انس مسلمانان به تلاوت و حفظ و کتابت قرآن کریم و با توجه به تقدس و احترام ویژه‌ای که برای قرآن کریم به عنوان منبع و مرجع اصلی و قانون مدون برای تمام شؤون حیات فردی و اجتماعی خویش قائل بودند بر اساس شواهد تاریخی مسلمانان حساسیت ویژه‌ای نسبت به حفظ و صیانت قرآن از هر گونه تغییری از خود نشان می‌دادند؛ به گونه‌ای که حتی نسبت به حذف یک «واو» از قرآن کریم شدیدترین عکس العمل‌ها را نشان می‌دادند و شمشیر را از نیام بیرون می‌کشیدند (همچنان که در مورد «واو» در «والذین یکنزون الذهب» نقل شده است) .
15. کتابت قرآن در زمان حیات رسول گرامی اسلام از عواملی است که موجب حفظ و مصونیت قرآن کریم از تحریف شد، چرا که با اهتمام نبی اکرم، عین الفاظ وحی در زمان خود حضرت نوشته شد. ازین رو، کتابت قرآن کریم در زمان نبی اکرم از عوامل مهم و اساسی بود که مانع شد قرآن همانند تورات و انجیل دستخوش تحریف شود. درست بر خلاف انجیل که به گفته خود مسیحیان مجموعه مکتوباتی است که سال‌ها پس از حضرت عیسی، توسط شاگردان وی نوشته شده است (ر. ک: کلام مسیحی، توماس میشل، ترجمه حسین توفیقی، ص 26)
به ویژه این که مؤلفان انجیل نیز، عین کلام وحی را ننوشته‌اند، بلکه با محدودیت‌های زبانی خود و با نگارش مخصوص خود چیزهایی را که به ذهنشان خطور می‌کرده، نوشته‌اند.
16. در هیچ مقطعی از تاریخ، قرآن مفقود نشده است و همچنین هیچ گاه کسانی به جای قرآن رایج، ادعای وجود قرآنی دیگر به عنوان قرآن اصلی، نکرده‌اند و یا هیچ گاه نزاعی و دعوایی بر سر تغییر، حذف یا زیادت آیات قرآن در میان مسلمانان رخ نداده است. با توجه به انشعابات و فرقه‌های فراوانی که در بین مسلمانان پیدا شده، و با همه اختلافاتی که با یکدیگر دارند هیچ کدام بر سر قرآن کریم و این که این قرآن، قرآن نازل شده بر پیامبر اکرم است کوچک ترین اختلافی ندراند. بلکه همواره در تمام استدلال‌های خود به قرآن به عنوان منبع و مرجع اصلی استدلال می‌کرده‌اند.
نیز ر.ک:تحریف، تحریف به زیاده، تحریف به نقیصه، تحریف لفظی، تحریف معنوی.
منابع
- البیان فی تفسیر القرآن : صفحه 207
- حقایقی مهم پیرامون قرآن کریم : صفحه 28
- قرآن هرگز تحریف نشده : صفحه 16
- الدر المنثور فی التفسیر المأثور جلد 3 : صفحه 232
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 9 : صفحه 256
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «تحریف ناپذیری قرآن» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تحریف ناپذیری قرآن به زیرصفحه تحریف ناپذیری قرآن/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آشنایی با قرآن : صفحه 14
- اعجاز عددی در قرآن : صفحه 28، 36
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 127
- البیان فی تفسیر القرآن : صفحه 207
- البیان فی تفسیرالقرآن : صفحه (200-233)، 220، 222، 223، 239
- التمهید فی علوم القرآن جلد 8 : صفحه (16-98)، 171
- الجامع لاحکام القرآن جلد 1 : صفحه (80-83)
- القرآن فی الاسلام : صفحه 175
- المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه (155-166)
- انوار الاصول جلد 2 : صفحه (334-358)، 344
- حقایقی مهم پیرامون قرآن کریم : صفحه 28
- دائرة المعارف قرآن (ترجمه الاتقان) : صفحه 71
- شناخت قرآن : صفحه 78
- علوم القرآن : صفحه 108، 308
- قرآن هرگز تحریف نشده : صفحه 16
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 5 : صفحه 186، (187-194)، 188
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 264، 270، 277، 278