اسیر

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ اسیر

◄ باغی اسیر

◄ خنثی اسیر

◄ زوجین اسیر

◄ سبی

◄ مرد اسیر

◄ مسلمان اسیر

◄ کافر اسیر

توضیح مفهومی

اسیر

اسیر: نیروی به اسارت در آمده در جنگ.

عنوان اسیر بر هر نیرویی که در حال نبرد یا پس از آن به اسارت یکی از دو جبهه متخاصم در آمده است، اطلاق می‌گردد، خواه مرد باشد یا زن، خردسال باشد یا بزرگسال. بر زن و کودک اسیر « سَبیّ » نیز اطلاق شده است. جایگاه اصلی بحث، باب جهاد است؛ هر چند از آن به مناسبت در باب‌های طهارت، صلات و صوم نیز سخن رفته است.

اقسام: اسیر یا نیروی دشمن بوده و توسط مسلمانان به اسارت گرفته شده و یا نیروی خودی است که به چنگ کفّار در آمده است. اسیر در صورت نخست یا بر آیین کفر است و یا مسلمانی است که بر امام عادل خروج کرده است (--» باغی) .

1. اسیران کفّار: مراد از کفّار، کفّار غیر اهل ذمّه (--» اهل ذمّه) ، معاهد (--» معاهده) و مستأمن (--» امان) هستند؛ زیرا جنگیدن با سه دسته یاد شده و به اسارت گرفتن آن‌ها جایز نیست.

کافر اسیر شده، یا زن و مرد نابالغ است و یا مرد بالغ. مرد بالغ نیز یا در حال جنگ اسیر می‌شود یا پس از خاموش شدن شعله جنگ. زن یا مرد غیر بالغ، به بردگی گرفته می‌شود و کشتن او جایز نیست. 1 مرد بالغ اگر در حال نبرد اسیر شود، در صورتی که نبرد خاتمه نیافته باشد کشته می‌شود؛ هر چند برخی قدما، حاکم اسلامی را بین کشتن وی و آزاد کردن او در ازای گرفتن مالی و یا بدون آن، و برخی دیگر بین به بردگی گرفتن و آزاد کردن او خواه با گرفتن مالی در ازای آزادی یا بدون آن، مخیّر دانسته‌اند. 2

چنانچه مرد بالغ پس از خاتمه جنگ اسیر شود، بنا بر آنچه به مشهور، بلکه اجماع فقها نسبت داده شده، کشته نمی‌شود، بلکه امام یا نایب او بین آزاد کردن وی - در قبال دریافت مالی یا بدون آن - و به بردگی گرفتن او، مخیّر است، لیکن در این که این تخییر شامل همه اسیران است یا به اسیران اهل کتاب (--» اهل کتاب) اختصاص دارد، اختلاف است. بنا بر قول دوم، امام می‌تواند اسیر

غیر کتابی را در ازای گرفتن مالی یا بدون آن، آزاد کند. 3 برخی قدما کشتن اسیر بالغ را که پس از خاتمه جنگ اسیر شده است برای امام جایز دانسته‌اند. 4

اگر نیروی دشمن پیش از آن که به اسارت در بیاید، مسلمان شود، جان، مال و فرزندان صغیر او از تعرّض در امان است. و چنانچه پس از اسارت و پیش از خاتمه جنگ، اسلام آورد، کشته نمی‌شود، لیکن در این که امام بین به بردگی گرفتن وی و آزاد کردنش مخیّر است یا تنها باید او را آزاد نماید، اختلاف است. 5 اگر نیروی دشمن پس از خاتمه نبرد، اسلام آورد، امام بین به بردگی گرفتن و آزاد کردن او مخیّر است. 6

اگر کودکی همراه پدر و مادر خود یا یکی از آن دو اسیر شود، از حیث کفر تابع آنان است و احکام کفر از قبیل نجاست، عدم وجوب غسل، کفن و دفن او در صورت مرگ، بر او جاری است، 7 امّا اگر به تنهایی اسیر شود، در این که از حیث اسلام، تابع اسیر کننده خویش است یا نه، و یا تنها از حیث طهارت تابع او است، اختلاف است. 8

زوجیّت: اگر زن و شوهر با هم یا زن به تنهایی اسیر شود، عقد نکاح آنان باطل می‌شود؛ زیرا زن با اسیر شدن به بردگی گرفته می‌شود. اگر شوهر به تنهایی اسیر شود، در صورتی که امام او را به بردگی بگیرد، عقد ازدواج آنان باطل می‌شود. 9

غذا و آب دادن به اسیر واجب است؛ هر چند کشتن او مجاز باشد. 10 امان دادن به کافر پس از اسارت جز برای امام یا نایب او، جایز نیست 11 و چنانچه به اسیری امان داده شد، کشتن او روا نیست. 12

کشتن اسیر به « قتل صبر » کراهت دارد و مراد از آن - بنا بر آنچه که به مشهور نسبت داده شده - بستن دست و پای وی به هنگام کشتن است. 13

2. اسیران باغی: مسلمانانی که علیه پیشوای عادل شورش کرده و در جریان جنگ با سپاه اسلام به اسارت در آمده‌اند، چنانچه رهبر مطاعی داشته باشند که آنان را دوباره سازماندهی کرده، به جنگ با مسلمانان بسیج نماید، کشتن آنان جایز است و در غیر این صورت، جایز نیست. 14 همچنین اسیر کردن زنان

و فرزندان باغیان و به بردگی گرفتن زنان آنان جایز نیست. 15

3. اسیران مسلمان: اگر کفّار، اقامت گزیدن اسیر مسلمان در بلاد کفر را شرط آزادی وی قرار دهند، وفای به آن شرط بر مسلمان واجب نیست. 16 مشرکان اگر از مسلمان اسیر درخواست امان (--» امان) کنند و او بدون اکراه و با اختیار با آنان پیمان ببندد، امانش صحیح است. 17

اگر کفّار، مسلمانان اسیر شده را برای جلوگیری از پیشروی جنگجویان اسلام، سپر خود قرار دهند، در صورتی که دفع کفّار یا تسلّط بر ایشان جز با کشتن اسیران سپر قرار داده شده ممکن نباشد، کشتن آنان جایز است و موجب قصاص و دیه نخواهد بود، 18 لیکن به قول مشهور، به جهت کشتن آنان باید کفّاره پرداخت شود. البته در این که کفّاره بر عهده قاتل است یا از بیت المال (--» بیت المال) پرداخت می‌شود، اختلاف است. 19

اسیر مسلمان اگر پیش از تقسیم غنائم از دست مشرکان فرار کند و به سپاه اسلام بپیوندد، از غنیمت سهم می‌برد، 20 و چنانچه از اقامه نماز در میان دشمن بر خود بترسد، می‌تواند رکوع و سجود را با اشاره انجام دهد، 21 و اگر برای آگاهی از ماه رمضان، قادر بر تحصیل علم نیست، می‌تواند مطابق ظنّ خود عمل کند. 22

مبادله اسیران میان کفّار و مسلمانان جایز است و به تصریح برخی، در صورت تمکن و داشتن قدرت مالی، آزاد کردن اسیران مسلمان در ازای پرداخت مال، واجب است. 23

1 - جواهر الکلام 21 120.

2 - 122 و الکافی فی الفقه 257.

3 - جواهر الکلام 21 126.

4 - المهذّب 1 316 - 317.

5 - جواهر الکلام 21 124 - 126 و ریاض المسائل 7 531.

6 - جواهر الکلام 21 128.

7 - 134.

8 - 136.

9 - 140.

10 - مسالک الافهام 3 42.

11 - جواهر الکلام 21 100.

12 - ریاض المسائل 7 537.

13 - جواهر الکلام 21 131.

14 - 328.

15 - 334 و الدروس 2 42.

16 - جواهر الکلام 21 107.

17 - منتهی المطلب (ق) 2 914.

18 - جواهر الکلام 21 68.

19 - 71 و ریاض المسائل 7 506.

20 - جواهر الکلام 21 200.

21 - 14 188.

22 - 16 181.

23 - تذکرة الفقهاء 9 269.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 491

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «اسیر» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

أسری، اساری، اسیران، اُسَرا

اعم

انسان ( فقه )

اخص

باغی اسیر، زوجین اسیر، سبی

به لحاظ جنسیت:

خنثی اسیر، مرد اسیر

به لحاظ دین:

کافر اسیر، مسلمان اسیر

وابسته

آب دادن به اسیر، آزاد کردن اسیر، احسان به اسیر، احکام اسیر، ارث اسیر، ارفاق اسیر، استرقاق اسیر، اسلام اسیر، اطعام اسیر، امامت اسیر، امان اسیر، تترُّس اسیر، جنایت اسیر، جنایت بر اسیر، رد اموال ذمی اسیر، غنیمت به اسیر، فدیه از اسیر، قتل اسیر، مبادله اسیران

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اسیر به زیرصفحه اسیر/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة جلد 2 : صفحه 36
• الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 2 : صفحه 400
• المبسوط فی فقه الامامیة جلد 2 : صفحه (19-20)
• الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 4 : صفحه 194
• الموسوعه الفقهیه المیسره جلد 2 : صفحه 154، 155، 159
• ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد جلد 1 : صفحه 366
• تحریرالاحکام (ط ج) جلد 2 : صفحه 156
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 21 : صفحه 120، 147
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 31 : صفحه 32، 89، 141، 226
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 34-2 : صفحه 71
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 9 : صفحه 52، 53، 94، 120، 161، 236، 251
• شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام جلد 1 : صفحه 317
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 491
• فقه الامام جعفرالصادق جلد 2 : صفحه 273
• فقه السنة جلد 3 : صفحه 65
• کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 2 : صفحه 12
• کشف الرموز فی شرح المختصر النافع جلد 1 : صفحه 427
• مجمع الفائدة و البرهان جلد 7 : صفحه 463
• مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة جلد 4 : صفحه 431
• مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 3 : صفحه 39، 50