استقرار
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
استقرار: ثبات و قرار داشتن.
واژه استقرار در باب‌های بسیاری مانند طهارت، صلات، زکات، خمس، تجارت، دین، اجاره، نکاح، صید و ذباحه، ارث، قصاص و دیات به کار رفته و مراد از آن، به لحاظ آنچه بدان اضافه می‌شود، متفاوت است که به مهم ترین موارد آن اشاره می‌شود.
استقرار عادت: مراد، ثبات عادت زن در حیض از جهت عدد و زمان یا یکی از آن دو است، در مقابلِ مضطربه (--' مضطربه) که عادت ثابتی ندارد. 1 زنی که عادتش ثابت است، چنان چه بیش از ده روز خون ببیند، مقدار عادت خود را حیض (--' حیض) قرار می‌دهد. 2
استقرار در نماز: استقرار معتبر در نماز یا به لحاظ نماز گزار است که از آن به طمأنینه، مقابل اضطراب (--' آرامش) و سکون، مقابل حرکت تعبیر می‌شود و یا به لحاظ مکان نمازگزار؛ هر چند خود او ایستا و آرام باشد. 3
مکان نماز گزار در نماز واجب باید استقرار داشته باشد؛ بدین معنا که در حال اختیار (در غیر حال ضرورت) بتواند واجبات نماز از قبیل طمأنینه، ایستادن و رو به قبله بودن را رعایت کند. بنابر این، نماز خواندن بر وسیله نقلیه که مستلزم ترک بعض واجبات یاد شده می‌گردد، جز در حال ضرورت جایز نیست، لیکن در این که خود استقرار مکان، واجبی از واجبات نماز است یا وجوب آن به لحاظ مقدّمه بودن برای حصول واجبی دیگر همچون طمأنینه و استقبال است، اختلاف می‌باشد. بنا بر قول نخست،
________________________________________
449
رعایت آن حتی در صورت امکان رعایت دیگر واجبات، لازم است، بر خلاف قول دوم. 4
استقرار وجوب: مراد، ثبوت وجوب بر ذمّه مکلّف پس از تحقّق شرایط آن است مانند استقرار وجوب حج پس از حصول استطاعت (--' استطاعت) و ترک آن در سال استطاعت. در این صورت، مکلّف موظف است به هر صورت ممکن، حج را در سال‌های بعد انجام دهد. 5
استقرار دَین: مراد، ثبوت دین بر ذمّه بدهکار است مانند استقرار مَهر بر ذمّه شوهر که با آمیزش و نیز به قول مشهور، با مرگ یکی از زن و شوهر حاصل می‌شود. 6
استقرار ملکیّت: مراد، ثبات ملکیّت (عدم تزلزل) پس از اتمام عقد در فرض عدم خیار یا پس از پایان مدّت خیار (--' خیار) یا اسقاط آن است. گاهی استقرار آن پس از استیفای منفعت است مانند استقرار مالکیّت اجرت برای اجاره دهنده که متوقّف بر گذشت مقدار زمانی است که استیفای منفعت عین مورد اجاره برای مستأجر در آن زمان، ممکن باشد. گاهی نیز استقرار، متوقّف بر اتمام عمل است مانند استقرار اجرت برای اجیر پس از تمام شدن عمل مورد اجاره 7 (--' اجاره) .
استقرار حیات: مراد، ثبات حیات انسان یا حیوان است. استقرار حیات در انسان به امکان بقای درک، نطق و حرکت اختیاری او 8 و در حیوان به امکان بقای آن به مدّت یک، دو یا نصف روز است. 9
در اشتراط استقرار حیات نسبت به حیوانی که ذبح (--' ذبح) یا نحر (--' نحر) می‌شود، اختلاف است. بنا بر قول به اشتراط، ذبح یا نحر حیوان مشرف بر هلاکت، صحیح نیست. 10
قتل از موانع ارث قاتل است (--' ارث) ، لیکن اگر مقتول هنگام وقوع جنایت بر او، حیات مستقر نداشته باشد، در این که این مورد نیز از مصادیق قتل است تا مانع ارث قاتل گردد یا چنین نیست و مانع ارث قاتل نمی‌شود، اختلاف است. 11
________________________________________
450
اگر کسی به سبب آسیب رساندن به کسی دیگر، او را در حالت حیات غیر مستقر قرار دهد و فردی دیگر او را بکشد، فرد نخست قاتل است و بر او قصاص (--' قصاص) ثابت می‌شود و بر جانی دوم، دیه میّت ثابت است. 12
استقرار جنایت: مراد، ثبات جنایت وارده و گسترش پیدا نکردن آن است. مبنای تعیین مقدار دیه (--' دیه) زمان استقرار جنایت است، اگر جنایت، هنگام وقوع، مضمون (ضمان آور) باشد 13 مانند آن که مسلمانی دست کافر ذمّی (--' اهل ذمّه) را به عمد ببرد، سپس ذمّی مسلمان شود و جنایت یاد شده پس از اسلام منجرّ به مرگ او گردد، در این صورت، مسلمان محکوم به پرداخت دیه کامل (هزار مثقال طلا) است؛ زیرا ملاک، حال استقرار جنایت است و جنایت نیز هنگام وقوع به جهت ذمّی بودن کافر، مضمون بوده است، لیکن این عمل اگر نسبت به کافر حربی (--' اهل حرب) یا مرتدّ (--' ارتداد) صورت گیرد، مسلمان محکوم به پرداخت دیه نمی‌شود، زیرا جنایت، هنگام وقوع، مضمون نبوده است. 14
1 - جواهر الکلام 3 300.
2 - 294.
3 - مستند العروة (الصلاة) 2 89 - 90.
4 - 90؛ مستند الشیعة 4 456 و مهذّب الاحکام 5 407.
5 - العروة الوثقی 2 468.
6 - جواهر الکلام 31 75 و 39 326 - 330.
7 - العروة الوثقی 2 588.
8 - جواهر الکلام 42 58.
9 - 36 141 - 143.
10 - 141 - 142.
11 - 39 41 - 42.
12 - 42 58.
13 - 43 329.
14 - 42 159 -.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 448
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
- به لحاظ عامل زکات:
- جلب ( استقرار عامل زکات )، جَنَب ( عامل زکات )
- به لحاظ عبادات:
- استقرار در اقامه، استقرار در غسل، استقرار مکان نمازگزار، استقرار نماز گزار
- به لحاظ متعلق:
- استقرار اجرت، استقرار جنایت، استقرار حیات، استقرار دَین، استقرار شک، استقرار عادت، استقرار ملکیت، استقرار منافع کسب، استقرار وجوب، استقرارِ مهریه
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه استقرار به زیرصفحه استقرار/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.