اختصار کلام
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
اختصار کلام : ایجاز و کوتاهی سخن؛ یکی از عوامل لفظی تشابه
یکی از عوامل لفظی تشابه به معنای عام در الفاظ مرکب، اختصار و ایجاز کلام است؛ یعنی کوتاه بودن کلام باعث تشابه در آیه شده باشد؛ مانند: «وَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُواْ فِی الْیَتَامَی فَانکِحُواْ مَا طَابَ لَکُم مِّنَ النِّسَاء مَثْنَی وَثُلاَثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُواْ فَوَاحِدَةً…»؛ «و اگر در اجرای عدالت میان دختران یتیم بیمناکید هر چه از زنان (دیگر) که شما را پسند افتاد دو دو سه سه چهار چهار به زنی گیرید پس اگر بیم دارید که به عدالت رفتار نکنید به یک (زن آزاد) (اکتفا کنید)» (نساء// 3) .
منظور آیه این است: 'و ان خفتم الاتقسطوا فی الیتامی لو تزوجتموهن فانکحوا من غیرهن ما طاب لکم من النساء'. در این صورت، معنای آیه چنین است: و اگر از این می‌ترسید که هنگام ازدواج با دختران یتیم رعایت عدالت را نکنید، از ازدواج با آن‌ها صرف‌نظر و با زنان پاک (دیگر) ازدواج کنید.
در شأن نزول این آیه آمده است که پیش از اسلام، بسیاری از مردم حجاز دختران یتیم را برای تکفل و سرپرستی به خانه خود می‌بردند و بعد با آن‌ها ازدواج کرده، اموالشان را هم تملک، مهریه آن‌ها را کمتر از معمول تعیین و با کمترین ناراحتی از آن‌ها، به آسانی رهایشان می‌کردند. در این هنگام، آیه فوق نازل شد و به سرپرستان یتیمان دستور داد در صورتی با دختران یتیم ازدواج کنند که عدالت را به طور کامل در حق آن‌ها رعایت کنند؛ در غیر این صورت، از آن‌ها چشم پوشیده، از زنان دیگر برای خود همسر برگزینند.
منابع
- تفسیر نمونه جلد 3 : صفحه 251
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 298
- المفردات فی غریب القرآن : صفحه 255
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 11
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «اختصار کلام» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اختصار کلام به زیرصفحه اختصار کلام/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.