تزاحم ملاکی

توضیح مفهومی

تزاحم ملاکی : تنافی دو ملاکِ موجود در یک موضوع، در مقام تشریع

تزاحم ملاکی، مقابل تزاحم امتثالی و تزاحم حفظی، و به معنای تنافی میان دو مقتضیِ موجود در یک موضوع، در عالم جعل و تشریع است؛ به این معنا که گاهی یک فعل دارای دو حیثیت است، از یک جهت دارای مصلحتی است که موجب محبوبیت فعل نزد مولا، و مقتضی امر به ایجاد آن است، و از جهت دیگر، دارای مفسده‌ای است که موجب مبغوضیت فعل نزد مولا، و مقتضی نهی از انجام آن است؛ در چنین صورتی، بین دو مقتضی، تنافی و تزاحم پیش می‌آید، که به آن ' تزاحم ملاکی ' می‌گویند؛ برای مثال، از طرفی، شرب خمر، از آن رو که دارای مفسده است، مبغوض مولا است، و از طرف دیگر، به دلیل برخی منافع، دارای مصلحت و مقتضی محبوبیت و مطلوبیت است، و از آن جا که ملاک مبغوضیت (مفسده موجود در شُرب خمر) غالب است، در تزاحم بین این دو ملاک، جانب مفسده رعایت گردیده و از شرب خمر نهی شده است.

در کتاب ' بحوث فی علم الاصول ' آمده است:

' التزاحم الملاکی و هو فیما اذا افترض وجود ملاکین فی موضوع واحد احدهما یقتضی محبوبیته و الاخر یقتضی ما ینافیها و یضادها کالمبغوضیة مثلا، فیقع التزاحم الملاکی بمعنی انه یستحیل أن یؤثّر کل منهما فی مقتضاهما لمکان التضاد بینهما و من خصائص هذا التزاحم انه لا یکون الا فی موضوع واحد و الا لم یکن هناک اجتماع الضدین، فلو کان کل من الملاکین فی موضوع او حیثیة تقییدیة غیر موضوع الآخر فلا محذور فی تأثیرهما معا فی ایجاد الطلب و البغض… '.

منابع

1. بحوث فی علم الاصول جلد 7 : صفحه 151
2. بحوث فی علم الاصول جلد 7 : صفحه 142
3. بحوث فی علم الاصول جلد 6 : صفحه 9
4. بحوث فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 65
5. منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 8 : صفحه 10
6. منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 6 : صفحه 528
7. منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 6 : صفحه 455
8. مصباح الاصول جلد 3 : صفحه 353
9. انوار الاصول جلد 3 : صفحه 519
10. فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 705
11. المحکم فی اصول الفقه جلد 6 : صفحه 27
12. الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 412
13. اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 182
14. مناهج الوصول الی علم الاصول جلد 2 : صفحه 125
15. سیری کامل در اصول فقه جلد 6 : صفحه (575-577)
16. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «تزاحم ملاکی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

تزاحم آمری، تزاحم مقتضیین، تزاحم ملاکات

اعم

تزاحم ( اصول فقه )

وابسته

تزاحم امتثالی، تزاحم حفظی

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تزاحم ملاکی به زیرصفحه تزاحم ملاکی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 182، 283، 360
• الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 412
• المحصول فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 408
• المحکم فی اصول الفقه جلد 6 : صفحه 27، 33
• انوار الاصول جلد 3 : صفحه 519
• بحوث فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 65
• بحوث فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 203
• بحوث فی علم الاصول جلد 6 : صفحه 9
• بحوث فی علم الاصول جلد 7 : صفحه 142، 144، 145، 147، 151، (153-155)، 155، 158
• سیری کامل در اصول فقه جلد 6 : صفحه (575-577)
• فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 705
• محاضرات فی اصول الفقه جلد 3 : صفحه 204، 206، 332، 338
• مصباح الاصول جلد 3 : صفحه 353
• مناهج الوصول الی علم الاصول جلد 2 : صفحه 125
• منتقی الاصول جلد 3 : صفحه 31، 38
• منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 6 : صفحه 455، 528
• منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 8 : صفحه 10
• نهایة الاصول : صفحه 263
• نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 365، 427