سوره فتح
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
سوره فتح : چهل و هشتمین سوره قرآن
در آیه اول این سوره از پیروزی بزرگ پیامبر (ص) به یاری خدا، یاد شده است؛ فتحی که سال ششم هجرت در صلح حدیبیه اتفاق افتاد. پیامبر (ص) همراه 1400 نفر به جنگ با مشرکان رفت؛ در حالی که امیدی به بازگشت پیروزمندانه و به سلامت نبود؛ ولی سرانجام با قرارداد آتش‌بس ده ساله و بدون درگیری به مدینه بازگشتند. همین قرارداد، پیروزی‌های بزرگ دیگری درپی داشت؛ مانند: فتح خیبر در سال هفتم هجری، فتح مکه همراه دوازده هزار سرباز مسلمان در سال هشتم هجری و مسلمان شدن تعداد زیادی از مشرکان در این فاصله. این‌ها آن «فتح مبین» است که سوره به آن نام مشهور شده است.
چون این سوره با آیه: «إِنَّا فَتَحْنَا لَکَ فَتْحًا مُّبِینًا» آغاز شده است و نوید پیروزی بزرگ و درخشان را می‌دهد، به آن «فتح» گفته‌اند.
غرض سوره بیان منتی است که خدای تعالی بر رسول خود نهاده، و در این سفر فتحی آشکار نصیبش فرموده، و نیز منتی که بر مؤمنین همراه وی نهاده و مدح شایانی است که از آنان کرده، و وعده جمیلی است که به همه کسانی از ایشان داده که ایمان آورده و عمل صالح کردهاند. این سوره در مدینه نازل شده است.
درباره مصداق این فتح، میان مفسران نظراتی به قرار ذیل هست:
1. صلح حدیبیه (مشهورترین نظریه) ؛ 2. فتح خیبر؛ 3. فتح مکه؛ 4. فتح و پیروزی سپاه اسلام در همه جنگ‌ها.
ویژگی‌های سوره فتح:
1. دارای 29 آیه، 560 کلمه و 2438 یا 2509 حرف است.
2. در ترتیب نزول، یکصد و یازدهمین و در قرآن کریم چهل و هشتمین سوره است.
3. پس از سوره جمعه و پیش از سوره مائده در سال ششم هجرت هنگام بازگشت از صلح حدیبیه نازل شد و از سوره‌های مدنی به شمار می‌آید.
4. از نظر کمیت از سوره‌های مثانی و شامل حدود یک حزب قرآن است.
5. در این سوره، آیه منسوخ نیست؛ امّا آیه ناسخ وجود دارد.
مطالب سوره فتح:
1. بشارت به فتح مکه؛ 2. حوادث جریان صلح حدیبیه و بیعت رضوان؛ 3. اشاره به کارشکنی‌های منافقان؛ 4. اوصاف ویژه پیروان مکتب محمدی (ص).
منابع
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 18 : صفحه 251
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 43
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 41
- تاریخ قرآن : صفحه 587
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 317
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 194
- تفسیر نمونه جلد 22 : صفحه 4
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 372
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 432
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «سوره فتح» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- آیه 001 فتح، آیه 002 فتح، آیه 005 فتح، آیه 006 فتح، آیه 008 فتح، آیه 009 فتح، آیه 016 فتح، آیه 024 فتح، آیه 026 فتح، آیه 027 فتح، آیه 028فتح، آیه 029 فتح، آیه 045 فتح، آیه بیعت رضوان، آیه صدّ
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه سوره فتح به زیرصفحه سوره فتح/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آشنایی با سوره ها : صفحه 26
- اسباب النزول : صفحه 255
- اسلام و هنر : صفحه 204
- اعجاز قرآن : صفحه 587
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 41، 43
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 283
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 194
- البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 251
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 52، 138، 142
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 18 : صفحه 251
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 432
- تاریخ جمع قرآن : صفحه 204، 289، 294
- تاریخ قرآن : صفحه 587
- تفسیر نمونه جلد 22 : صفحه 4
- جواهر القرآن : صفحه 135، 198
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 372
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 317
- لباب النقول فی اسباب النزول : صفحه 177
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 145