استطراد
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
استطراد : ذکر کلامی به مناسبت مقام، بدون اقتضای ضرورت
«استطراد» از انواع اسلوب بدیعی قرآن و یکی از اسباب تناسب آیات، و در اصطلاح به‌این معنا است که ساختار کلام به گونه‌ای باشد که از آن، کلام دیگری لازم آید؛ هرچند آن کلام، مقصود بالذات نباشد و بالعرض آمده باشد؛ مانند: «یَا بَنِی آدَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَیْکُمْ لِبَاسًا یُوَارِی سَوْءَاتِکُمْ وَرِیشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَیَ ذَلِکَ خَیْرٌ»؛ «ای فرزندان آدم در حقیقت ما برای شما لباسی فرو فرستادیم که عورتهای شما را پوشیده میدارد و (برای شما) زینتی است و(لی) بهترین جامه (لباس) تقوا است» (اعراف// 26) .
زمخشری می‌گوید: این آیه از باب استطراد است؛ زیرا آیات قبل در باره آشکار شدن اندام (عورت) آدم و حوا و پوشاندن آن با برگ‌های درختان بهشتی، نازل شد، بنابراین، خداوند برای گوشزد این نعمت (حفظ آبروی انسان از تحقیر و اهانت با خلق لباس و پوشش) این آیه را استطراداً آورده است؛ یعنی لازمه آیات قبلی، آوردن این آیه بود؛ نه این‌که این آیه مقصود بالذات باشد.
زرکشی در ~البرهان~ برای این اصطلاح معنای دیگری ذکر کرده است: «التعریض بعیب انسان بذکر عیب غیره؛ آشکار کردن عیب شخصی با بیان عیب دیگری».
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه 300
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 373
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 284
- اعجاز القرآن : صفحه 103
- محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 547
- التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه 90
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه استطراد به زیرصفحه استطراد/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.