ترتیب آیات

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ ترتیب آیات

◄ ترتیب تدوین آیات

◄ ترتیب تلاوت آیات

توضیح مفهومی

ترتیب آیات : بررسی ترتیب آیات

در باره ترتیب آیات که به آن تنسیق، ترتیب تدوین آیات، تألیف، جمع و نظم آیات نیز گفته می‌شود دو دیدگاه وجود دارد:

1. بیشتر دانشمندان معتقدند ترتیب آیات در سوره‌های قرآن، توقیفی است؛ یعنی به دستور و ارشاد پیامبر اکرم (ص) صورت گرفته و رأی و سلیقه صحابه در پدید آمدن این ترتیب دخالتی نداشته است.

ادله این نظریه به قرار ذیل است:

أ. اجماع: فریقین بر این امر اجماع دارند که ترتیب آیات قرآن به روش و ترتیب موجود، توقیفی است. البته مستند این اجماع، نص‌های فراوانی است که بر توقیفی بودن آیات دلالت دارند.

ب. عقل: از آن‌جا که قرآن‌کریم معجزه همیشگی پیغمبر اسلام (ص) است، به حکم عقل اسلوب و نظم شگفت‌انگیز آن در ترتیب آیات هم باید معجزه باشد؛ پس نباید دست بشر در آن دخالت داشته باشد و طبق قیاس و رأی به تقدیم و تأخیر آیات نظر بدهد.

ج. سنت: نصوص و روایات صحیح و متواتر درباره ترتیب آیات در کتاب‌های عامه و خاصه فراوان است؛ به ‌طوری‌که مجالی برای ابراز شک باقی نمی‌گذارد.

نکته: جمع آوری و ضبط آیات در هر سوره به ترتیب موجود غالباً بر حسب ترتیب نزول آن‌ها انجام گرفته است. البته آیاتی هم بوده‌اند که به دستور پیامبر (ص) میان سوره‌ای در جایی قرار می‌گرفت که قبلاً کامل و ختم شده بود، و در واقع، بر خلاف ترتیب نزول آیه جای می‌گرفت. این موارد در زمره مستثنیات عدول از ضبط آیات بر حسب ترتیب نزول آن‌ها بوده و به دستور خاص نیاز داشته است.

2. برخی از دانشمندان مانند علامه مجلسی معتقدند ترتیب آیات توقیفی نیست؛ بلکه سلیقه و نظر صحابه، آن‌ها را به‌این نظم درآورده است.

علامه مجلسی (ره) در باره «تألیف القرآن و أنّه علی غیر ما أنزل الله عزّوجلّ» ضمن استشهاد به تقدیم و تأخیر آیات می‌گوید: صحابه طبق آرا و سلیقه خود آیات قرآن را به صورت موجود به نظم درآورده‌اند.

نیز ر.ک:ترتیب سور، ترتیب قرآن.

منابع

1. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 256
2. التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 280
3. الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 211
4. پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 66
5. مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 346
6. مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 344
7. تاریخ قرآن : صفحه 574
8. علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه (433-460)
9. حقایق هامة حول القرآن الکریم : صفحه 145

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «ترتیب آیات» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

انسجام آیات، تألیف آیات، تألیف آیات قرآن، ترتیب آیهها، ترتیب آیههای قرآن، تنسیق آیات، تنسیق آیات قرآن، جمع آیات، جمع آیات قرآن، نظم آیات، نظم آیات قرآن

اعم

ترتیب قرآن

اخص

ترتیب تدوین آیات، ترتیب تلاوت آیات

وابسته

آیات، تناسب آیات، توقیفیت ترتیب آیات

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه ترتیب آیات به زیرصفحه ترتیب آیات/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• آشنایی با علوم قرآن جلد 1 : صفحه 273، 275، 334
• اعجاز قرآن : صفحه 574
• الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 211
• الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 371، 372
• الاتقان فی علوم القرآن : صفحه 66
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 36، 40، 244، 256
• التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 275، 280
• الجامع لاحکام القرآن جلد 1 : صفحه 59
• تاریخ قرآن : صفحه 574
• حقایق هامة حول القرآن الکریم : صفحه 145
• دراسات فی علوم القرآن : صفحه 58
• شناخت قرآن : صفحه 99
• علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه (433-460)، (460-433)
• علوم قرآن و فهرست منابع جلد 1 : صفحه 78
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 7 : صفحه 299
• مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 344، 346، 347، 349
• پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 66