تخطئه ( فقه )

توضیح مفهومی

تَخطِئَه: اصطلاحی در اصول فقه، در مقابل تصویب.

تخطئه عبارت است از دیدگاهی که معتقد است از سوی شارع برای همه مکلّفین - اعم از عالم و جاهل - احکام واقعی جعل شده است و علم و جهل افراد نقشی در ثبوت تکلیف یا عدم آن ندارد. از سوی دیگر اَمارات) ر اَماره (و اصولی) ر اصل (که جهت احراز واقع جعل شده‏اند، تنها نقش منجّزیت - در صورت اصابت به واقع - و مُعَذِّریت - در صورت وقوع خطا - دارند و تغییری در واقع ایجاد نمی‏کنند. بدین جهت از مؤدّای اماره به حکم ظاهری) ر حکم ظاهری (تعبیر می‏شود؛ از آن جهت که احتمال دارد مخالف واقع باشد. 1 از این عنوان در اصول فقه بحث شده است.

عالمان شیعی و بسیاری از مسلمانان غیر شیعی قائل به تخطئه‏اند که به آنان 'مُخطِّئه' گفته می‏شود.

ثمره قول به تخطئه و تصویب) ر تصویب (درمسئله اِجزاء) ر اِجزاء (آشکار می‏شود. بنابر قول به تخطئه در صورت کشف خطای اماره، معروف نزد امامیّه، عدم اِجزاء است؛ چه در احکام و چه در موضوعات؛ زیرا با کشف خلاف، واقع در حقّ مکلّف منجّز می‏شود و باید آن را انجام دهد و عذری بر عدم

________________________________________

394

انجام ندارد حتّی بنابر قول به مصلحت سلوکی) ر مصلحت سلوکی (؛ لیکن بنابر قول به تصویب، یا اصولاً موضوعی برای اِجزاء باقی نمی‏ماند؛ چنان‏که مفاد تصویب اشعری چنین است و یا آنکه عمل بر طبق حکم ظاهری - هرچند مخالف حکم واقعی باشد - مجزی خواهد بود، چنان‏که مقتضای تصویب معتزلی چنین است. 2

1. الاصول العامة/ 2 623. اصول الفقه 231 - 229 /1؛ اجودالتقریرات286 /1؛ الاصول‏العامة/ 623.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 393

اصطلاح‌نامه

وابسته

تصویب ( درستی همیشگی فتاوا )، فقیه ( فقه )

منابع

• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 393