تصویب ( درستی همیشگی فتاوا )

توضیح مفهومی

تَصویب: دیدگاه درستیِ همیشگی فتاوای مجتهد؛ در برابر تخطئه/ بالا آوردن پشت و پایین گرفتن سر همانند کمان) رتدبیخ (.

تصویب به معنای نخست عبارت است از دیدگاهی که معتقد است در رویدادهایی که از سوی شارع دستوری

________________________________________

507

نرسیده است، در واقع حکم معیّنی وجود ندارد که از آن جست‏وجو شود؛ بلکه حکم، تابع ظنّ مجتهد است و آنچه مورد ظنّ مجتهد قرار گیرد، همان، حکم خداوند در حقّ او است. از این نوع تصویب به 'تصویب اشعری' تعبیر می‏شود؛ امّا 'تصویب معتزلی' می‏گوید: حکم در واقع ثابت است؛ لیکن در صورت ظن مجتهد به خلاف آن، در مظنون مجتهد مصلحتی غالب بر مصلحت واقعی جعل می‏شود که مصلحت واقعی را برمی‏دارد. 1 قائلان به این قول - اعمّ از اشعری و معتزلی - را 'مصوِّبه' می‏نامند. از این عنوان در اصول فقه بحث شده است.

عالمان شیعه امامیّه تصویب را باطل دانسته، قائل به تخطئه شده‏اند) ر تخطئه (. البتّه برخی از فقهای شیعه قائل به مصلحت سلوکیّه شده‏اند که با تصویب به معنای یادشده تفاوت دارد. آنان همچون معتزله قائل به ثبوت حکم در واقع نسبت به جاهل و عالم هستند؛ لیکن بر خلاف معتزله معتقدند پس از قیام اَماره) ر اماره (بر خلاف آن، ملاک و مصلحت واقعی همچنان باقی است؛ امّا در تبعیّت از اماره، مصلحتی وجود دارد که مصلحت واقعیِ فوت شده را جبران می‏کند2) ر مصلحت سلوکی (.

1. الاصول العامة/ 617؛ اصول الفقه 2 231 - 230 /1. اصطلاحات الاصول/ 101 - 96؛ انوار الاصول 313 - 298 /2؛ اصول الفقه 231 - 229 /1 و 41 - 38.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 506

اصطلاح‌نامه

وابسته

تخطئه ( فقه )، فتوا ( فقه )

منابع

• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 506