تأویل ( فقه )

توضیح مفهومی

تأویل: برگرداندن لفظ از معنای ظاهری‏اش.

از آن به مناسبت در بابهای جهاد، تجارت، رهن، عتق و قضاء سخن رفته است.

برخی قدما شرط جریان احکام باغیان) ر باغی (بر خروج کنندگان بر امام علیه السّلام را خروج به تأویل از دیدگاه خود آنان دانسته‏اند؛ یعنی بر پایه تأویلی که خودشان بدان اعتقاد دارند بر امام علیه السّلام خروج کنند، مانند خوارج) ر خوارج (. و چنانچه خروج ایشان به تأویلِ پذیرفته نزد خودشان نباشد، در حکم محارب) ر محاربه

________________________________________

324

(هستند و مشمول احکام اهل بغی نخواهند بود. 1

در ارتباط با اقرار) ر اقرار (، اگر فردی به چیزی اقرار کند، سپس کلام خود را تأویل نماید، سخن او در صورتی پذیرفته می‏شود که تأویل در حقّ وی محتمل باشد، مانند آنکه شخصی پس از اقرار به بردگی خویش، ادّعای غلط بودن آن را بکند و بگوید: من گمان می‏کردم برده بودنِ یکی از پدر و مادر سبب برده بودن فرزند می‏شود. در این فرض بنابر قول برخی ادّعای بعدی او با وجود بیّنه) ر بیّنه (پذیرفته خواهد شد. 2

تأویل راهن نسبت به اقرار قبلی خود درباره مال رهنی) ر رهن (، چنانچه قابل پذیرش باشد همین حکم را دارد، مثل آنکه ابتدا اقرار کند مال رهنی را تحویل گرفته است، سپس از اقرار خود برگردد و بگوید: اقرار من به استناد نامه‏ای بوده که وکیلم به دروغ برای من نوشته است. در این فرض نیز ادّعای بعدی او پذیرفته و قسم به مرتهن متوجّه می‏شود. 3

1. المبسوط 265 /7؛ الوسیلة/ 205؛ کتاب السرائر 2 15 /2. مسالک الافهام 377 /3 و 269 /10؛ العروة الوثقی ) تکملة ( 3 137 /3. مسالک الافهام 18 - 17 /4؛ الروضة البهیة 59 /4.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 323

اصطلاح‌نامه

وابسته

اقرار ( فقه )، بغات ( فقه )، محارب ( فقه )

منابع

• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 323