تجهیز
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
تَجهیز: فراهم آوردن ساز و برگ چیزی.
تجهیز در فقه در سه مورد: تجهیز میّت، نایب و رزمنده به کار رفته؛ لیکن کاربرد رایج آن مورد نخست است که به معنای فراهم آوردن مقدّمات دفن میّت از قبیل غسل دادن، کفن کردن و نمازگزاردن بر او است) ر میّت (. از این عنوان در بابهای طهارت، حج و جهاد سخن رفته است.
طهارت: تجهیز میّت مسلمان بر هر مکلّفی واجب کفایی) ر وجوب کفایی (است. برخی، آن را بر ولیّ میّت واجب عینی) ر وجوب عینی (و در صورت خودداری یا نبود وی، بر سایر مسلمانان واجب کفایی دانستهاند. 1
بنابر قول به وجوب کفایی، تجهیز میّت توسط غیر ولیّ - به قول مشهور - منوط به اذن ولیّ است و اگر ولیّ از دادن اذن به دیگری خودداری کند، خود نیز اقدام به تجهیز ننماید، در اینکه اذن گرفتن از ولیّ ساقط میشود یا حاکم شرع در صورت امکان، ولیّ را بر یکی از دو امر - اقدام به تجهیز یا اذن دادن - وادار میکند و درصورت عدم امکان، غیر ولیّ با اذن حاکم اقدام به تجهیز میکند، اختلاف است. 2
هزینه تجهیز: هزینه تجهیز میّت از اصل مال) ترکه (، پیش از پرداخت بدهیها، وصایا و تقسیم ارث برداشت میشود. 3 هزینه تجهیز زن در صورت توانایی شوهر بر عهده او است. 4
اجرت تجهیز: گرفتن مزد برای تجهیز - از آن جهت که واجب کفایی است - حرام میباشد. 5 برخی گفتهاند: اگر ولیّ برای
________________________________________
365
تجهیز میّت نایبی برگزیند، او میتواند به جهت نیابت اجرت بگیرد؛ البتّه بنابر قول به صحّت نیابت از انسان زنده در اعمال واجب بر او، که بر عدم صحّت آن ادّعای اجماع شده است. 6
سایر احکام: تعجیل در تجهیز میّت مستحب است و در صورت عدم اطمینان به مرگ وی، سه روز صبر میکنند. برخی گفتهاند: ملاک، حصول علم به مرگ است و تحدید به سه روز بدان جهت است که به طور غالب در این مدّت علم به مرگ حاصل میشود. 7
تقدیم تجهیز میّت بر نماز واجب - در صورت عدم بیم از فوت آن - مستحب8 و عدم شرکت تجهیز کننده آن در نماز جمعه بلامانع است. 9
میّتی که امر تجهیز خود را به غیر ولیّ وصیّت کرده است در اینکه نفوذ وصیّت او منوط به اجازه ولیّ میباشد یا نه، اختلاف است. قول نخست به مشهور نسبت داده شده است. 10
حج: جمعی از فقها برآنند که مستطیع اگر بر اثر بیماری یا پیری قادر به انجام دادن مناسک حج نباشد باید - در مواردی که نیابت گرفتن در حج بر انسان واجب میشود - نایب بگیرد و او را تجهیز کند) لوازم سفر نایب را فراهم و هزینهاش را تأمین نماید (. 11
جهاد: کسی که جهاد بر او واجب کفایی است چنانچه دیگری را به نیابت از خود برای جهاد تجهیز نماید) ساز و برگ جهاد را برای او فراهم آورد (وجوب از او ساقط میشود. 12
1. الحدائقالناضرة 2 360 - 358 /3. العروةالوثقی 376 /1؛ مستمسک العروة 39 - 34 /4؛ التنقیح) الطهارة (50 - 49 /8؛ مهذب الاحکام 3 385 /3. جواهر الکلام 259 /4 و 5 256 - 253. 4 262. مستندالشیعة 175 /14؛ العروة الوثقی 6 620 /2. مستمسک العروة 7 37 /4. جواهر الکلام 8 25 - 23 /4. مستند الشیعة 9 78 /3. جامع المقاصد 10 389 /2. جواهر الکلام 11 20 /12. مختلفالشیعة 11 /4؛ الحدائقالناضرة 12 184 /14. تذکرة الفقهاء 38 - 37 /9.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 364
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تجهیز به زیرصفحه تجهیز/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.