امتحان ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
آزمایش: امتحان، سنجش.
آزمایش از راه‌های شناخت موضوعات است که فقیهان از آن در ابوابی مانند اجتهاد و تقلید، طهارت، تجارت، حجر، قضاء و دیات به مناسبت سخن گفته‌اند.
123
آزمایش یا درباره کالا است یا حیوان و یا انسان؛ آزمایش کالا مانند چشیدن یا بوییدن کالایی که برای مزه یا بوی آن خریداری می‌شود 1، آزمایش حیوان مانند سه روز دوشیدن برای تشخیص شیرده بودن حیوانی که به این عنوان خریداری شده است. 2
موارد آزمایش مرتبط با انسان عبارتند از: تشخیص اجتهاد قاضی با آزمودن وی در مسائل علمی قضاوت 3، تشخیص خون حیض (--» حیض) از خون بکارت (--» بکارت) با فرو کردن پنبه در فرج و مشاهده چگونگی شکل آن در پنبه 4، تمیز دادن انواع سه گانه استحاضه (--» اِستحاضه) با فرو کردن پنبه در فرج و مشاهده میزان نفوذ خون در پنبه 5، آزمودن کودکان پس از بلوغ برای رفع ممنوعیّت تصرف آنان در اموالشان با اموری که بر زیرکی آنان در معامله، فریب نخوردن و پرهیز از اسراف دلالت می‌کند 6، و سنجش دیوانگی شخص با زیر نظر داشتن او در حال غفلت و خلوت. 7
در صورتی که جانی، مجنیّ علیه را در از بین رفتن قوّه شنوایی تکذیب کند، مجنیّ علیه با صدای بلند در هنگام غفلت، آزمایش می‌شود. 8
نسبت فرزندی یا نفی آن و همچنین زنا با آزمایش‌های طبّی ثابت نمی‌شود. 9 آزمایش دارو بر مریض بدون اطّلاع او جایز نیست. 10
1 - جواهر الکلام 22 433.
2 - 23 267.
3 - العروة الوثقی ( تکملة ) 2 13.
4 - 317.
5 - 352.
6 - جواهر الکلام 26 51.
7 - 43 296.
8 - 298.
9 - صراط النجاة 1 352.
10 - 362.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 122
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «امتحان ( فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- آزمایشات پزشکی، امتحان رشد، امتحان غیر خبره، امتحان مبیع، امتحان مسافت شرعی
- به لحاظ تذکیه:
- امتحان گوشت مجهول التذکیه، امتحان ماهی مجهول التذکیه
- به لحاظ دمای ثلاثه:
- امتحان حایض، امتحان مستحاضه
وابسته
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 122