قیاس جلی ( اصول فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
قیاس جلی ( اصول فقه ) : قیاس دارای ' علّتِ ' منصوص، با علم به عدم تأثیر فرق‌های اصل و فرع در حکم
قیاس جلی، مقابل قیاس خفی بوده و به قیاسی گفته می‌شود که علت آن ـ چه از طریق نص، چه اجماع و چه غیر آنها ـ معلوم باشد و علاوه بر آن، معلوم باشد که فرق‌های میان اصل و فرع در اختلاف حکم آن دو، تأثیر ندارد؛ مثل مقایسه ' حرمت زدن پدر و مادر ' با ' حرمت اف گفتن به آنها ' که در این قیاس، به علت حکم ـ تحریم اف گفتن ـ علم وجود دارد و آن آزردن پدر و مادر است. هم چنین به عدم تأثیر تفاوت‌های موجود بین اف گفتن و زدن در تفاوت حکم آنها قطع وجود دارد.
به این ترتیب، حکم حرمت از اصل به فرع سرایت می‌کند. مثال دیگر، قیاس امه (کنیز) به عبد است، زیرا علم داریم که مرد یا زن بودن، فارق بین این دو در احکام عتق نیست.
نکته اول:
' حنفی 'ها قیاس جلی و قیاس خفی را به گونه‌ای دیگر معنا نموده‌اند.
در کتاب ' اصول الفقه الاسلامی ' آمده است: ' هذا وقد جری الحنفیة علی اصطلاح آخر فی القیاس الجلی والقیاس الخفی، القیاس الجلی: هو القیاس الظاهر الذی یتبادر الیه الذهن و تسبق الیه الافهام بسبب ظهور العلة فیه… ' [۱] .
نکته دوم:
در مصادیق قیاس جلی نیز اختلاف وجود دارد [۲] ؛ عده‌ای از اصولیون اهل سنت هر قیاسی را جلی می‌دانند، اما برخی دیگر با آن مخالف‌اند و فقط قیاسی را که از راه هایی چون نص، اجماع، و اولویت، به علت آن یقین حاصل شود جلی می‌دانند [۳].
پانوشت
منابع
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 4,3 : صفحه 269
- اصول الفقه جلد 4 : صفحه 43
- قوانین الاصول جلد 2 : صفحه 87
- المستصفی من علم الاصول (به ضمیمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت) جلد 2 : صفحه 320
- الوجیزفی اصول الفقه : صفحه 84
- مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه (192-193)
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «قیاس جلی ( اصول فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه قیاس جلی ( اصول فقه ) به زیرصفحه قیاس جلی ( اصول فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- احکام الفصول فی احکام الاصول : صفحه 550
- اصول السرخسی جلد 2 : صفحه 203
- اصول الفقه الاسلامی جلد 1 : صفحه (703-704)
- اصول الفقه جلد 4 : صفحه 43
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2 : صفحه 270
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 3,4 : صفحه 269
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 4,3 : صفحه 269
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 5 : صفحه 121، 122
- المستصفی من علم الاصول (به ضمیمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت) جلد 2 : صفحه 320
- الوجیزفی اصول الفقه : صفحه 84
- دانشنامه حقوقی جلد 2 : صفحه 505
- قوانین الاصول جلد 2 : صفحه 87
- قیاس و سیرتکوین آن درحقوق اسلام : صفحه 241
- مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه (192-193)
- منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه 267، 310