تمکین ( اطاعت )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
تمکین
تمکین: سلطه و اختیار دادن به دیگری.
از عنوان تمکین در باب نکاح بحث شده و به مناسبت در بابهای طهارت، صلات و تجارت نیز مطرح شده است.
تمکین زوجه: مراد این است که زن جهت استمتاع، خود را در اختیار شوهر قرار دهد و استمتاع شوهر از خود را - جز در موارد وجود مانع عقلی یا شرعی - محدود به زمان یا مکان و یا کیفیت خاصّی نکند. 1
تمکین از حقوق واجب شوهر بر زن است و در صورت خودداری زن از آن بدون عذر، نفقه او به سبب تحقق نشوز) ر نشوز (بر شوهر واجب نخواهد بود.
البتّه در فقه، این بحث مطرح است که آیا نفقه زوجه به صرف عقد دائم بر زوج واجب میشود یا منوط به تمکین وی پس از عقد است؟ مشهور، قول دوم است. 2 برخی قول اوّل را برگزیده و افزودهاند تنها با ظهور نشوز، نفقه از عهده شوهر ساقط میشود؛ بنابر این در فرض عدم تحقق نشوز با عدم تمکین، تأمین نفقه بر شوهر واجب خواهد بود، هرچند - به عللی مانند درخواست نکردن شوهر - تمکین حاصل نشده باشد. 3
زن، پس از عقد و پیش از دریافت مهر میتواند از تمکین خودداری کند، به شرط آنکه مهرش نقد و امتناع، قبل از آمیزش باشد. 4 برخی، توانایی شوهر در پرداخت مهر را نیز بر شرایط یادشده افزوده و گفتهاند: اگر شوهر قدرت پرداخت مهر را نداشته باشد، زن حقّ امتناع از تمکین ندارد. 5 بر اصل حکم، ادعای اجماع شده است؛ لیکن برخی آن را نپذیرفته و گفتهاند: هر یک از زن و شوهر مکلّف به وظیفه خویش است؛ زن به تمکین و مرد به پرداخت مهر و هیچکدام بر دیگری توقّف ندارد و هرکدام به وظیفه خود عمل نکند، مرتکب معصیت شده است. 6
در ازدواج موقّت، استقرار همه مهر، متوقّف بر تمکین زن در تمامی مدّت تعیین شده در عقد است. 7
در موارد حرمت آمیزش) ر آمیزش (یا حرمت مطلق استمتاع) ر استمتاع (تمکین نیز بر زن حرام است.
سایر احکام
تمکین کودک و دیوانه نسبت به پوشیدن حریر بنابر مشهور بر ولیّ آنان حرام نیست؛ هرچند کراهت دارد. 8
آیا بر ولیّ یا غیر ولیّ کودک، تمکین او نسبت به لمس خطوط قرآن حرام است یا جایز؟ برخی به حرمت و برخی دیگر به جواز آن قائل شدهاند. 9
تمکین کودکان، دیوانگان و بردگان نسبت به ایستادن در صف اوّل نماز جماعت کراهت دارد. 10 تمکین کافران حتی اهل کتاب) ر اهل کتاب (نسبت به
دخول در مسجد، حرام است. 11 تمکین یهود و نصارا نسبت به دسترسی به قرآن جز به منظور ارشاد و هدایت ایشان جایز نیست. 12
کسی که زن کافر ذمّی) ر اهل ذمّه (را از ناچاری به دایگی کودک خویش برگزیده، کراهت دارد او را نسبت به بردن کودک به منزلش تمکین دهد. 13
1. جواهر الکلام 2 303 /31. الحدائق الناضرة 102 - 98. 3 99 /25؛ جواهر الکلام 304 - 303 /31؛ فقه الصادق 4 327 - 324 /22. جواهر الکلام 5 41 /31. کتاب السرائر 6 592 - 591 /2. الحدائق الناضرة 7 462 - 460 /24. جواهر الکلام 8 167 /30. الحدائق الناضرة 100 /7؛ جواهرالکلام 9 122 /8. جواهر الکلام 10 316 /2. کشف الغطاء 329 /3 و جواهر الکلام 11 266 /13. الحدائق الناضرة 12 279 /7. منهاج الصالحین) خوئی (13 6 /2. المختصرالنافع/ 175.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 633
اصطلاح‌نامه
یادداشت دامنه
سلطه و اختیار دادن به دیگری
اعم
اخص
وابسته
== منابع ==index.php?catid=50