اجازه
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
اجازه: اظهار رضایت.
به ابراز رضایت از جانب کسی که رضایت او از نظر شرع، در تأثیر عقد یا ایقاع بعد از وقوع آن دو، شرط است، اجازه و به اجازه دهنده، مُجیز گفته می‌شود. تفاوت میان اجازه و اذن این است که اجازه اظهار رضایت بعد از وقوع عقد یا ایقاع است، امّا اذن، ابراز رضایت قبل از وقوع آن می‌باشد (--» اذن) . جایگاه اصلی عنوان یاد شده در باب تجارت بحث بیع فضولی است، لیکن به تناسب در دیگر باب‌های عقود و ایقاعات نیز از آن سخن رفته است.
اجازه ناقله یا کاشفه: اثر گذاری عقدی که به شکل فضولی (--» عقد فضولی) انجام گرفته، متوقّف بر اجازه کسی است که حق اجازه دادن دارد مانند مالک یا ولیّ که در حکم مالک است، لیکن پس از اجازه، در این که آثار عقد از زمان اجازه بر آن مترتّب می‌شود - که از آن به اجازه ناقله تعبیر می‌شود - یا اجازه، کشف از صحّت عقد از زمان وقوع آن می‌کند - که به آن اجازه کاشفه گویند - اختلاف است. نظر مشهور، قول دوم است. 1 ثمره اختلاف در موردی آشکار می‌شود که در مال مورد معامله در فاصله میان عقد و اجازه، فزونی کیفی یا کمّی ایجاد شود مانند گوسفندی که فربه یا بچّه دار شود. بنا بر قول به نقل، فزونی پدید آمده در مبیع از آنِ فروشنده و در ثمن از آنِ خریدار است، ولی بنا بر قول به کشف، حکم مسأله، عکس آن است 2 (--» نماء) .
احکام اجازه: اجازه با هر لفظی که ظهور عرفی در آن دارد و یا فعلی که بیانگر آن است، محقّق می‌شود 3؛ بدون آن که فوریّت داشته باشد. بنا بر این، هر زمان اجازه انجام گیرد، عقد صحیح است. 4 در این که اعتبار نفوذ اجازه مشروط به رد نکردن عقد از سوی مالک پیش از اجازه است یا نه، و نیز در این که اجازه باید با عقد در أجزاء و شرایط منطبق باشد یا نه، اختلاف است.
حق اجازه، حکم شرعی است. از این رو، به ارث برده نمی‌شود، لیکن اگر مالک پیش از اجازه بمیرد، مالی که به عقد فضولی فروخته شده، به وارث وی منتقل می‌شود. وارث به عنوان مالک، حق رد یا اجازه را دارد. 6
شرایط اجازه دهنده: اجازه دهنده باید در حال اجازه، جایز التّصرف یعنی بالغ، عاقل و رشید باشد و محجور (--» حجر) نباشد. در این که مُجیز هنگام وقوع عقد فضولی نیز باید جایز التّصرف باشد یا نه، اختلاف است. بیشتر فقها آن را شرط نمی‌دانند.
1 - مصباح الفقاهة 4 133 و مهذّب الاحکام 16 318 - 322.
2 - مهذّب الاحکام 16 322.
3 - جواهر الکلام 22 293.
4 - مصباح الفقاهة 4 227.
5 - 228 - 243.
6 - مهذّب الاحکام 16 323.
7 - 328 و 178 و مصباح الفقاهة 4 24.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 238
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
- به لحاظ متعلق:
- اجازه پیوند اعضا، اجازه تحصیل زوجه، اجازه تشریح، اجازه عقد ( فقه )، اجازه معامله ربوی
- به لحاظ مجیز:
- اجازه امام راتب، اجازه اولیای میت، اجازه سفیه، اجازه فضولی، اجازه متبایعان، اجازه مجتهد، اجازه وارث، اجازه ولی ( فقه )، اجازه ولی فقیه
- به لحاظ نوع:
- اجازه فعلی، اجازه کتبی، اجازه لفظی
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اجازه به زیرصفحه اجازه/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.