جمع بین اخبار

توضیح مفهومی

جمع بین اخبار : رفع تنافی میان مدلول دو یا چند حدیث متعارض

جمع بین اخبار، از اقسام جمع بین ادله و به معنای رفع تنافی میان دو یا چند خبر به ظاهر متعارض در حکمی از احکام شرعی است، مانند آن چه که از امام رضا (ع) درباره دو خبر متعارض آمده است:

' عن عبدالسلام الهروی قال: قلت للرضا (ع) : یابن رسول الله (ص) قد روی عن آبائک فیمن جامع فی شهر رمضان او افطر فیه ثلاث کفارات و روی عنهم (ع) ایضا: کفارة واحدة فبأی الحدیثین نأخذ؟ قال: بهما جمیعا، فمتی جامع حراما او افطر علی حرام فی شهر رمضان فعلیه ثلاث کفارات…. الی ان قال: و ان کان نکح حلالا او افطر علی حلال، فعلیه کفارة واحدة '.

در جمع میان دو یا چند خبر متعارض، طبق قواعد باب تعارض عمل می‌گردد.

جمع میان اخبار متعارض چند گونه است:

1. گاهی به مجرد ملاحظه دو طرف اخبار متعارض، به چگونگی جمع بین آن دو و رفع تنافی میان آن‌ها علم به دست می‌آید؛

2. گاهی با ملاحظه امری در خارج از دو طرف تعارض، جمع میان آن دو پیدا می‌شود؛

3. گاهی به سبب قرینه ظن آور معتبر (همانند خبر واحد ثقه) بین اخبار متعارض جمع می‌گردد، مانند: جمعی که امام رضا (ع) در روایت عبدالسلام هروی به عمل آورد؛

4. گاهی جمع، با تخییر در تمسک به حکم هر یک از دو خبر متعارض حاصل می‌شود؛ برای مثال، در خبری آمده کسی که وقت نماز را در سفر درک کرد و نماز نخواند و به وطنش رسید، باید نماز را تمام بخواند، و در روایتی دیگر آمده است که چنین فردی باید نماز را شکسته بخواند؛ این دو خبر با هم تعارض دارند و جمع بین آن دو تخییر است؛ یعنی چنین فردی مخیر است نماز را شکسته یا تمام بخواند.

منابع

1. الرسائل الاصولیة جلد 454 : صفحه (479-486)
2. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «جمع بین اخبار» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

جمع بین روایات

اعم

جمع بین ادله

وابسته

تعارض سنت و سنت

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه جمع بین اخبار به زیرصفحه جمع بین اخبار/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اصول السرخسی جلد 2 : صفحه 23، 24
• الرسائل الاصولیة جلد 454 : صفحه (479-486)
• الرسائل الاصولیة : صفحه 447، 454، (479-486)
• الفوائد الحائریة : صفحه 233
• المحصول فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 438
• المحکم فی اصول الفقه جلد 6 : صفحه 45
• الوافیة فی اصول الفقه : صفحه 141
• بحوث فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 22
• بحوث فی علم الاصول جلد 7 : صفحه 380، 386
• فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 764
• منتقی الاصول جلد 7 : صفحه 167، 168
• نهایة الافکار جلد 4 جزء -2 : صفحه 182
• نهایة الافکار جلد 4-2 : صفحه 182
• وسائل الشیعه جلد 7 : صفحه 35