منطوق ( علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
منطوق ( علوم قرآنی ) : معنای مستفاد از لفظ به طور مستقیم
«منطوق» در مقابل «مفهوم» و عبارت است از: «ما دلّ علیه اللفظ فی محلّ النطق؛ مدلولی که مستقیماً از لفظ و کلام فهمیده می‌شود». بعضی گفته‌اند: «هو حکم دلّ علیه اللفظ فی محلّ النطق؛ حکمی است که در کلام ذکر شده است و لفظ مستقیماً بر آن دلالت دارد».
دلالت منطوق بر معنا، دلالت مطابقی است؛ بر خلاف مفهوم که مرادف با دلالت التزامی است. سیوطی می‌گوید: اگر منطوق بر معنایی دلالت کند و احتمال معنای دیگری از آن برنیاید، آن را «نص» می‌گویند؛ مانند: «فَصِیَامُ ثَلاثَةِ أَیَّامٍ فِی الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْکَ عَشَرَةٌ کَامِلَةٌ» (بقره// 196) . این آیه، غیر از تکمیل ده روز روزه، معنای دیگری ندارد.
اگر منطوق علاوه بر معنای ظاهری، معنای مرجوحی هم داشته باشد، آن را «ظاهر» می‌گویند؛ مانند: «فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ بَاغٍ وَلاَ عَادٍ» (بقره// 173) . در این آیه، «باغی» بر جاهل و ظالم اطلاق می‌شود؛ ولی در دومی آشکارتر است.
اگر منطوق به دلیلی بر معنای مرجوح حمل شود، آن را «مؤوَّل» گویند. بنابراین، نص، ظاهر و مؤوّل از انواع منطوق هستند.
نیز ر.ک:مفهوم.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 106
- مباحث فی علوم القرآن : صفحه 300
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه 112
- مبادی فقه و اصول : صفحه 242
- اصول الفقه الاسلامی جلد 1 : صفحه 360
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه منطوق ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه منطوق ( علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.