تفسیر روایی

توضیح مفهومی

تفسیر روایی : تفسیر بر اساس روایات منقول

تفسیر روایی، مأثور یا نقلی، تفسیر قرآن بر اساس احادیث و روایات حضرت رسول اکرم (ص) و ائمه معصوم (ع) (از نظر شیعه) است.

اهل‌سنت؛ صحابه و تابعین را از مصادر تفسیر دانسته، به روایات منقول از آنان به دلیل صحابی و تابعی بودن اطمینان و از آن‌ها در تفسیر قرآن استفاده می‌کنند؛ در حالی که شیعه فقط به روایاتی اعتماد دارد که از معصوم باشد، و اقوال صحابه را به صرف صحابی‌بودن نمی‌پذیرد.

این شیوه تفسیر را می‌توان اصلی‌ترین شکل تفسیر و ریشه‌دارترین طریق درک معانی و معارف آیات قرآن شمرد. بررسی تاریخ تفسیر قرآن نشان می‌دهد این شیوه پس از مدتی جای خود را به روش تفسیر عقلی یا تفسیر به رأی داد؛ ولی طولی نکشید که به‌سبب تندروی‌ها در تفسیر به رأی، بار دیگر مزیت تفسیر نقلی آشکار شد و جانی تازه گرفت.

مفسرانِ معتقد به کاربرد حدیث در تفسیر قرآن برای اثبات صحت روش و مبانی تفسیری خود، ادله‌ای را اقامه کرده‌اند که به پاره‌ای از آن‌ها اشاره می‌شود:

1. استدلال به روایاتی که در مذمت و تقبیح تفسیر به رأی وارد شده‌اند.

2. عدم جواز اعتماد به ظَنّ در تفسیر قرآن. طبق نظریه آنان تفسیری که پشتوانه روایی نداشته باشد، اجتهاد شخصی است و مبنایی جز ظن و گمان ندارد.

3. معرفی رسول اکرم (ص) به عنوان مبین قرآن توسط خود قرآن: «وَأَنزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ»؛ «و این قرآن را به سوی تو فرود آوردیم تا برای مردم آنچه را به سوی ایشان نازل شده است توضیح دهی» (نحل// 44) ؛ و این دلیلی است بر نیاز تفسیر به روایات.

4. اختصاصی بودن خطاب‌های قرآن. و به همین جهت، تنها راه بیان و توضیح قرآن‌ مخاطبان آن (پیامبر (ص) و سایر معصومان (ع) ) هستند.

5. ناتوانی عقل از تفسیر قرآن. در این‌باره به روایاتی استدلال کرده‌اند که راه فهم قرآن را منحصر در روایات دانسته، و عقل را در تفسیر قرآن ناتوان می‌شمرد.

6. استدلال به حدیث ثقلین. به مقتضای حدیث ثقلین، تمسک به قرآن و کسب هدایت از آن جز از راه عترت و امامان معصوم (ع) ممکن نیست.

نیز ر.ک:تفاسیر روایی، تفسیر مأثور.

منابع

1. مکاتب و روشهای تفسیری (خطی) : صفحه 440
2. اصول التفسیر و قواعده : صفحه (107-131)
3. اصول التفسیر و مناهجه : صفحه (71-78)
4. صیانة القرآن من التحریف : صفحه 36
5. التفسیر و المفسرون جلد 1 : صفحه 156
6. مبانی و روشهای تفسیر قرآن : صفحه (191-207)
7. تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه (105-106)
8. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 1 : صفحه (4-14)
9. شناخت قرآن : صفحه (325-334)
10. علوم القرآن عند المفسرین جلد 2 : صفحه 460

اصطلاح‌نامه

اعم

تفسیر مأثور

وابسته

تفاسیر روایی، مفسّران روایی

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تفسیر روایی به زیرصفحه تفسیر روایی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اسباب النزول : صفحه 97
• اسباب النزول : صفحه 291
• اصول التفسیر و قواعده : صفحه (107-131)
• اصول التفسیر و مناهجه : صفحه (71-78)
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) : صفحه 22
• التفسیر و المفسرون جلد 1 : صفحه 156
• التمهید فی علوم القرآن جلد 6 : صفحه 130
• المیزان فی تفسیر القرآن جلد 1 : صفحه (4-14)
• المیزان فی تفسیر القرآن جلد 10 : صفحه (4-14)
• انوار الاصول جلد 2 : صفحه 449
• تاریخ القرآن جلد 16 : صفحه 69
• تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه (105-106)
• شناخت قرآن : صفحه (325-334)
• صیانة القرآن من التحریف : صفحه 36
• علوم القرآن عند المفسرین جلد 2 : صفحه 460
• لطائف الاشارات لفنون القراءات : صفحه 23
• مبانی و روشهای تفسیر قرآن : صفحه (191-207)
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 3 : صفحه 254
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 5 : صفحه 183
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 7 : صفحه 152
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 9 : صفحه 141
• مکاتب و روشهای تفسیری (خطی) : صفحه 440
• مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 14، 25، 27، 29، 32، 71
• هرمنوتیک منطق فهم دین : صفحه 31