سجع (قرآن)
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
سجع (قرآن) : هم‌وزن بودن کلمات فواصل به شرط یکسان بودنِ حرف آخر
سجع عبارت است از یک وزن بودن کلمات فواصل، به شرط یکسان بودن حرف آخر؛ مثل «قریب» و «غریب» و «نسیب» و مانند آن.
آرایه سجع در کلامی دیده می‌شود که حداقل دو جمله باشد و بیشتر در نثر بکار می‌رود؛ زیرا سجع‌ها باید در پایان دو جمله بیایند و آهنگ دو جمله را به یک‌دیگر نزدیک سازند تا آرایه سجع نامیده شوند؛ از این جهت سجع مانند قافیه است که در پایان مصراع‌ها یا بیت‌های شعر آورده می‌شود. اگر سجع‌ها در یک جمله در کنار یک‌دیگر به کار برده شوند، 'تضمین مزدوج' نامیده می‌شود. نثر و شعری که در آن آرایه سجع به کار رود، 'مسجع' نامیده می‌شوند.
سجع و موازنه هر دو آرایش لفظی کلام محسوب می‌شوند، ولی نزد اهل بلاغت با هم یکی نیستند، بلکه نسبت این دو عموم و خصوص مطلق است، یعنی هر سجعی موازنه است، ولی هر موازنه‌ای سجع نیست. زیرا در موازنه- به خلاف سجع- لازم نیست کلمات هم وزن، در حرف آخر مشترک باشند، مثل «قریب» و «شدید» و «جلیل».
فرق دیگر این دو این است که موازنه در نثر و نظم هر دو وجود دارد، ولی سجع اختصاص به نثر دارد، گرچه به ندرت در شعر هم می‌آید.
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 72
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «سجع (قرآن)» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه سجع (قرآن) به زیرصفحه سجع (قرآن)/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.