ارتکاز عقلا
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ارتکاز عقلا : شعور ناخودآگاه عقلا به برخی امور
ارتکاز عقلا نوعی ادراک و شعور ناخودآگاه نسبت به معلوماتی است که به عمق ذهن عقلا رسوخ کرده است، به گونه‌ای که منشأ پیدایش آن برای آنان به تحقیق روشن نیست؛ چه طبق آن، در خارج سلوک عملی تحقق یافته باشد و چه تحقق نیافته باشد.
به بیان دیگر، ارتکاز عقلا علم به معلوماتی است که در ذهن آنان انباشته گشته و به آن توجه نمی‌شود و چه بسا این علم و شعور ناخودآگاه منشأ بسیاری از اعمال در نزد عقلا می‌گردد که علت آن برای خودشان هم روشن نیست؛ برای مثال، کسی که در منطقه‌ای عرب زبان زندگی می‌کند، وقتی با لفظی عربی مورد خطاب قرار می‌گیرد، بلافاصله معنای آن لفظ به ذهنش خطور می‌کند، و این به سبب همان علم ارتکازی او است.
این ارتکاز عقلایی منشأ سیره عقلایی بوده و حجیت آن منوط به امضای شارع و یا عدم منع وی است.
مرتکزات عقلایی ممکن است از فطرت یکسان انسان‌ها یا از دین واحد، یا از مناسبات اجتماعی، فرهنگی و منطقه‌ای واحد ناشی شده باشد.
نکته:
برخی، سیره عقلا را شامل مرتکزات عقلا نیز می‌دانند [۱].
پانوشت
منابع
- الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 200
- الرسائل جلد 2 : صفحه 123
- فوائد الاصول جلد 2 : صفحه 192
- فوائد الاصول جلد 2 : صفحه 161
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «ارتکاز عقلا» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید: