حروف مقطعه قرآن

توضیح مفهومی

حروف مقطعه قرآن : حروف واقع در آغاز بعضی از سوره‌های قرآن؛ فواتح سور

چهارده حرف از حروف الفبای عربی که در آغاز 29 سوره آمده‌اند و به صورت جدا جدا تلفظ می‌شوند «فواتح سور»، «حروف مقطعه» یا «حروف نورانی قرآن» نامیده می‌شوند. مجموع این حروف (با حذف موارد تکرار) 14 حرف است که در عبارت‌های مختلفی آنها را جمع کرده‌اند، مانند: «نص حکیم قاطع له سر»، «الم یسطع نور حق کره»، «طرق سمعک النصیحة»، «صن سرا یقطعک حمله»، «علی صراط حق نمسکه».

حروف مقطعه ابتدای سوره‌ها حداقل یک و حداکثر پنج حرفی هستند:

یک حرفی: ص؛ ق؛ ن. دو حرفی: طه؛ طس؛ یس؛ حم. سه حرفی: الم؛ الر؛ طسم. چهار حرفی: المص؛ المر. پنج حرفی: کهیعص؛ حمعسق.

بصریین هیچ یک از حروف مقطعه فواتح سُوَر را آیه مستقل ندانسته‌اند، اما کوفیین برخی را آیه مستقل دانسته‌اند، که تعیین آنها، توقیفی است نه قیاسی.

از مفسران قرآن در تفسیر حروف مزبور بیش از 25 نظر نقل شده است. به پاره‌ای از این دیدگاه‌ها اشاره می‌شود:

1. این حروف از متشابهات‌ هستند.

2. حروف مقطعه، حروف اسم اعظم الهی است.

3. اسامی سوره‌هایی هستند که با آن‌ها آغاز شده‌اند.

4. نام‌های پروردگارند.

5. سوگندهایی هستند به اسمای حسنای الهی.

6. نام‌های قرآن‌کریم‌ هستند.

7. نام‌های پیغمبر خدا هستند که خداوند ایشان را به آن نام‌ها خوانده است.

8. رمزهایی میان خدا و پیامبر او است.

9. معنای خاصی ندارند و برای التفات دادن مشرکان به شنیدن آیات بعدی به کار رفته‌اند.

10. خداوند می‌خواهد بفرماید که قرآن از همین حروف ساخته شده است.

در این‌باره دیدگاه‌های دیگری نیز وجود دارد که در تفاسیر قرآن، به‌ویژه تفسیر ~مجمع‌البیان~ و ~التفسیرالکبیر~ فخررازی و ~تفسیر نمونه~ ذیل آیه اول سوره بقره آمده است. سوره‌های دارای حروف مقطعه همه مکّی‌اند؛ بجز سوره‌های بقره و آل‌عمران.

منابع

1. التفسیر الکبیر جلد 1 : صفحه (2-12)
2. مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 1 : صفحه (32-32)

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «حروف مقطعه قرآن» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

حروف نورانی قرآن، فواتح تهجی، فواتح حروف مقطعی قرآن

اعم

فواتح سُوَر

وابسته

آیات متشابه ( علوم قرآنی )، حساب جُمَل، سُوَر ال، سُوَر الر، سُوَر الم، سُوَر المر، سُوَر حوامیم، سُوَر طواسین

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه حروف مقطعه قرآن به زیرصفحه حروف مقطعه قرآن/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• آشنایی با علوم قرآن جلد 1 : صفحه 380
• اعجاز القرآن : صفحه 44
• الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 24، 30، 361، 383
• الاتقان فی علوم القرآن : صفحه 111، 113
• الاحکام فی اصول الأحکام جلد 1 : صفحه 35
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 165، 166، (167-178)، 168، 171، 172، 173، 174، 175، 177
• التفسیر الکبیر جلد 1 : صفحه (2-12)
• التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه 230، 239، 240، 241، 246
• المحصول فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 645
• تاریخ القرآن : صفحه 20
• سر البیان فی علوم القرآن : صفحه (108-112)
• علوم القرآن : صفحه 437، 438، 439، 440، 441
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 7 : صفحه 41
• مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 1 : صفحه (32-32)
• مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 226، 227، 229، 231، 232، 233
• پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 113