سوره هود
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
سوره هود : یازدهمین سوره قرآن
هود (ع) نام یکی از پیامبران است. علاوه بر یادی که از هود (پیامبر قوم عاد) در آیات 50 تا 60 این سوره شده، چون داستان حضرت هود (ع) در این سوره آمده، به اسم آن پیامبر بزرگ نامیده شده است.
این سوره در این مقام است که غرض آیات قرآنی را با همه کثرت و تشتتی که در آنها است بیان نموده از مضامین همه آنها خلاصهگیری کند. و خاطر نشان میسازد که اساس و جان تمامی معارف مختلفی که آیات قرآنی متضمن آن است یک حقیقت است. اگر قرآن کریم سخن از معارف الهی دارد و اگر در باره فضایل اخلاقی سخن میگوید و اگر احکامی در باره کلیات عبادات و معاملات و سیاسات و ولایتها تشریع میکند و اگر از اوصاف عرش، کرسی، لوح، قلم، آسمان، زمین، فرشتگان، جن، شیطانها، گیاهان، حیوانات و انسان سخن به میان میآورد، و اگر در باره آغاز خلقت و انجام آن حرف میزند و بازگشت همه را نخست به سوی فنا و سپس به سوی خدای سبحان میداند و خبر از روز قیامت و قبل از قیامت، یعنی از عالم قبر و برزخ میدهد و از روزی خبر میدهد که همه برای رب العالمین و به امر او بپا میخیزند، و همه در عرصهای جمع گشته سؤال و بازخواست و حساب و سنجش و گواهی گواهان را میبینند، و در آخر بین همه آنان داوری شده گروهی به بهشت و جمعی به دوزخ میروند، و نیز اگر بین هر انسانی و بین عمل او، و نیز بین عمل او و سعادت و شقاوت او، و نعمت و نقمت او، و درجه و درکه او، و متعلقات عمل او از قبیل وعده و وعید و انذار و تبشیر از راه موعظه و مجادله حسنه و حکمت رابطه برقرار دانسته و در باره آن رابطهها سخن میگوید، همه اینها بر آن یک حقیقت تکیه دارد و آن حقیقت چون روح در تمامی آن معارف جریان یافته و آن یک حقیقت اصل، و همه اینها، شاخه و برگ آنند، و آن حقیقت عبارت است از توحید حق تعالی، البته توحیدی که اسلام و قرآن معرفی کرده، و آن این است که انسان معتقد باشد خدای تعالی رب همه اشیای عالم است و غیر از خدای تعالی در همه عالم ربی وجود ندارد، و اینکه انسان به تمام معنای کلمه تسلیم او شود و حق ربوبیت او را ادا کند و دلش جز برای او خاشع نگشته، بدنش جز در برابر او خضوع نکند، خضوع و خشوعش تنها در برابر او باشد.
و این توحید، اصلی است که با همه اجمالی که دارد متضمن تمامی تفاصیل و جزئیات معانی قرآنی است، چه معارفش و چه شرایعش. و به عبارتی اصلی است که اگر شکافته شود همان تفاصیل میشود، و اگر آن تفاصیل فشرده شود به این اصل واحد برگشت میکند.
بدین سان، این سوره همه معارف قرآنی را نخست در چهار آیه اولش به طور اجمال ذکر نموده، سپس در طول سوره به تفصیل آن میپردازد، البته آن تفصیل را در قالب انذار و تبشیر ریخته، انذار و تبشیری که با ذکر سنت جاری خدا در بندگان و ایراد اخبار امتهای گذشته و داستان اقوام نوح و هود و صالح و لوط و شعیب و موسی، و سرنوشتی که استکبار از پذیرفتن دعوت الهی و نیز افساد در زمین و اسراف در این فساد انگیزی دارد صورت گرفته، و نیز به توصیف وعدههای الهی برای مؤمنین و صاحبان اعمال صالح و توصیف تهدیدهایی که خدا به طبقه کفار و تکذیب گران آیاتش داده پرداخته و در خلال این مسائل امور دیگری از معارف الهی راجع به توحید، نبوت و معاد نیز خاطر نشان شده است.
ویژگیهای سوره هود:
1. این سوره 123 آیه به عدد کوفی، 122 آیه به عدد شامی، 121 آیه به عدد مکی و بصری، 1715 یا 1948 کلمه و 7513، 7605 یا 7820 حرف دارد.
2. در ترتیب نزول، پنجاه و دومین سوره و در مصحف شریف یازدهمین سوره است.
3. پس از سوره یونس و پیش از سوره یوسف در مکه نازل شده و مکی است؛ مگر آیات 12، 17 و 114 که در مدینه نازل شدند.
4. پنجمین سورهای است که با حروف مقطعه آغاز شده است.
5. سه یا چهار آیه منسوخ دارد.
مطالب سوره هود:
1. سرگذشت پیامبران الهی: نوح، هود، صالح، لوط، ابراهیم و موسی علیهم السلام؛ 2. مبارزه با فساد و انحراف؛ 3. اثبات حقانیت وحی و قرآن؛ 4. اسرار طبیعت و خلقت؛ 5. ابتلا و آزمایش انسان.
منابع
- جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه 441
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 10 : صفحه 134
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 246
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 190
- حق التلاوة جلد 9 : صفحه 3
- تاریخ قرآن : صفحه 584
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 41
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 193
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 316
اصطلاحنامه
مترادفات
از واژه «سوره هود» بجای واژههای زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- آیه 003 هود، آیه 005 هود، آیه 007 هود، آیه 008 هود، آیه 012 هود، آیه 013 هود، آیه 014 هود، آیه 020 هود، آیه 023 هود، آیه 024 هود، آیه 028 هود، آیه 034 هود، آیه 035 هود، آیه 036 هود، آیه 037 هود، آیه 038 هود، آیه 040 هود، آیه 042 هود، آیه 043 هود، آیه 045 هود، آیه 046 هود، آیه 049 هود، آیه 053 هود، آیه 057 هود، آیه 061 هود ( علوم قرآنی )، آیه 067 هود، آیه 069 هود، آیه 071 هود، آیه 074 هود، آیه 080 هود، آیه 084 هود، آیه 087 هود، آیه 093 هود، آیه 094 هود، آیه 095 هود، آیه 101 هود، آیه 103 هود، آیه 105 هود، آیه 106 هود، آیه 107 هود، آیه 109 هود، آیه 112 هود، آیه 113 هود، آیه 114 هود، آیه 116 هود، آیه 118 هود، آیه 119 هود ( علوم قرآنی )، آیه 120 هود، آیه 123 هود
وابسته
نمایههای موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاحنامه).
برای دسترسی به نمایههای شامل واژه سوره هود به زیرصفحه سوره هود/نمایههای موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آشنایی با سوره ها : صفحه 11
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 41
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 19
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 262
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 193، 271
- البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 249
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 136، 180
- التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 239، 345
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 10 : صفحه 134
- تاریخ جمع قرآن : صفحه 200، 251، 288
- تاریخ قرآن : صفحه 584
- جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه 441
- جواهر القرآن : صفحه 99، 170
- حق التلاوة جلد 9 : صفحه 3
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 190، 246
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 316
- علوم القرآن : صفحه 389
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 142