کلمات نبطی قرآن
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
کلمات نبطی قرآن : کلماتی از قرآن، به لغت قوم نبط
«نبطی» از جمله زبان‌های سامی است و قوم نبطی مثل اعراب بائده از طوایف آرامی بوده‌اند که در شمال عربستان میان سواحل فرات و خلیج فارس و مدیترانه و دریای سرخ می‌زیسته‌اند. کلمات منسوب به قوم نبط در قرآن کریم عبارتند از:
1. سَیناء: زیبا، حسن: «وَشَجَرَةً تَخْرُجُ مِن طُورِ سَیْنَاء» (مؤمنون//20) .
2. الحواریون: شویندگان لباس: «قَالَ الْحَوَارِیُّونَ نَحْنُ أَنصَارُ اللّهِ» (آل‌عمران// 52) .
3. أکواب: کوزه بی‌دسته: «بِأَکْوَابٍ وَأَبَارِیقَ وَکَأْسٍ مِّن مَّعِینٍ» (واقعه// 18) و نیز: زخرف// 71؛ انسان// 15؛ غاشیه// 14) .
4. ولِیُتَبِّروا: نابود کنند: «وَلِیُتَبِّرُواْ مَا عَلَوْاْ تَتْبِیرًا» (اسراء// 7) و نیز: فرقان// 39.
5. سَرِیّاً: جوی و نهر: «أَلَّا تَحْزَنِی قَدْ جَعَلَ رَبُّکِ تَحْتَکِ سَرِیًّا» (مریم// 24) .
6. سَفَرَة: قرّاء: «بأیدِی سَفَرَة» (عبس// 15) .
7. فَصُرهُنَّ: پاره‌پاره کن: «فَصُرْهُنَّ إِلَیْکَ» (بقره// 260) .
8. طه: ای مرد (طه// 1) .
9. فردوس: انگور: «کَانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا» (کهف// 107) .
10. هَیْتَ لَک: بیا و من از تو هستم (یوسف// 23) .
11. إِلاًّ: نام خداوند متعالی: «لاَ یَرْقُبُواْ فِیکُمْ إِلاًّ وَلاَ ذِمَّةً» (توبه// 8) و نیز: آیه 10.
12. رَهْواً: آرام: «وَاتْرُکْ الْبَحْرَ رَهْوًا» (دخان// 24) .
13. عَبَّدْتَ: قتلتَ: «وَتِلْکَ نِعْمَةٌ تَمُنُّهَا عَلَیَّ أَنْ عَبَّدتَّ بَنِی إِسْرَائِیلَ» (شعراء// 22) .
14. وراء: پیشاپیش: «وَکَانَ وَرَاءهُم مَّلِکٌ» (کهف// 79) .
15. وَزَر: کوه و پناهگاه: «کلّا لاوَزَر» (قیامة// 11) .
16. قِطَّنا: کتاب ما: «عجِّل لنا قِطَّنا» (ص// 16) .
17. إصْر: عهد، پیمان: «قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَی ذَلِکُمْ إِصْرِی» (آل‌عمران// 81) .
18. کفِّر: بپوشان، محو کن: «وَکَفِّرْ عَنَّا سَیِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الأبْرَارِ» (آل‌عمران// 193) .
19. مقالید: کلیدها: «لَهُ مَقَالِیدُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ» (زمر// 63) و نیز: شوری// 12.
20. کفلین: دو برابر: «یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِن رَّحْمَتِهِ» (حدید// 28) .
21. یَم: دریا (اعراف// 136؛ طه// 39) .
گفتنی است که بعضی از این کلمات به زبان نبطی اختصاص نداشته، در زبان‌های سامی دیگر نیز وجود دارند.
نویسنده کتاب ~القرائات القرآنیة~ کلمات «تتبیر، من تحتها، عبّدت، مناص، قطّنا، وَزَر، أکواب و سفراً» را از آن دسته کلمات نبطی می‌داند که در باره آن‌ها اقوال نادر ذکر نشده است؛ اما کلمات «صرهن، إصری و سینا» را از آن دسته کلمات نبطی می‌داند که وجوه شاذی نیز در باره آن‌ها ذکر شده است.
منابع
- المتوکلی فیما ورد فی القرآن باللغات : صفحه (129-140)
- القراءات القرآنیة فی ضوء علم اللغة الحدیث : صفحه 316
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 134
- لغة القرآن الکریم : صفحه (19-30)
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «کلمات نبطی قرآن» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید: