پشت به قبله
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
استدبار: پشت کردن به چیزی.
کاربرد رایج آن در فقه، با اضافه به قبله یعنی ' استدبار قبله '، مقابل ' استقبال قبله ' است. از این عنوان در باب‌های طهارت، صلات، حج، جهاد، نکاح، لعان و قضاء سخن رفته است. استدبار: پشت کردن به چیزی.
کاربرد رایج آن در فقه، با اضافه به قبله یعنی ' استدبار قبله '، مقابل ' استقبال قبله ' است. از این عنوان در باب‌های طهارت، صلات، حج، جهاد، نکاح، لعان و قضاء سخن رفته است.
طهارت: پشت به قبله نشستن همانند رو کردن به آن هنگام تخلّی (--' تخلّی) حتی - به قول مشهور - در منزل نیز همچون بیابان، حرام است. 1 به قولی، پشت کردن به ماه در حال تخلّی همانند رو کردن به آن، مکروه است. 2
جنازه زن حامله غیر مسلمانی که جنین او از مسلمان است، پشت به قبله، به طرف چپ، دفن می‌شود؛ به گونه‌ای که جنین مرده در رحم او، رو به قبله قرار گیرد. 3
صلات: پشت کردن به قبله در نماز واجب، موجب بطلان آن است، 4 لیکن در نافله، در حال راه رفتن یا سواره بودن، جایز است. 5 قول مشهور در غیر دو حالت یاد شده عدم جواز است. 6
از آداب نماز باران (--' نماز باران) آن است که امام در پایان نماز، پس از آن که ذکرها و دعاها را رو به قبله می‌خواند،
________________________________________
408
پشت به قبله و رو به مردم نماید و دعاها و ذکرهای وارد شده را بخواند. 7
حج: پشت کردن به کعبه در حال طواف (--' طواف) موجب بطلان آن است. 8 مستحب است حاجی هنگام سنگ زدن به جمره عقبه (--' جمره) ، پشت به قبله و در وقت رمی دو جمره دیگر، رو به قبله باشد. 9 پشت به قبله و رو به قبر معصوم علیه السّلام بودن، از آداب زیارت است 10 (--' زیارت) .
جهاد: پشت کردن به خورشید برای تغییر موقعیّت جبهه خودی، از موارد جواز روی تافتن از دشمن در میدان جنگ است. 11
نکاح: پشت به قبله بودن در حال آمیزش همانند رو به قبله بودن، مکروه است. 12
لعان: مستحب است حاکم هنگام اجرای لعان (--' لعان) پشت به قبله باشد، و زن و مرد رو به قبله باشند. 13
قضاء: مستحب است قاضی هنگام قضاوت، پشت به قبله باشد، و دو طرف دعوا رو به قبله باشند، لیکن از برخی قدما قول به استحباب استقبال قبله برای قاضی، نقل شده است. 14
1 - جواهر الکلام 2 7 -11.
2 - 62.
3 - 4 297.
4 - 11 28.
5 - 8 8 و العروة الوثقی 1 546.
6 - جواهر الکلام 8 3.
7 - تذکرة الفقهاء 4 215.
8 - الحدائق الناضرة 16 102 و جواهر الکلام 19 292.
9 - جواهر الکلام 19 112.
10 - 20 102.
11 - 21 59.
12 - 29 59.
13 - 34 60.
14 - 40 74.
منابع
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «پشت به قبله» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- اذان پشت به قبله، استبراء پشت به قبله، استنجا پشت به قبله، اقامه پشت به قبله، تخلّی پشت به قبله، زیارت پشت به قبله معصوم ( ع )، لعان پشت به قبله، نشستن پشت به قبله قاضی