وظیفه اضطراری
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
وظیفه اضطراری : تکلیف واقعی مکلّف هنگام اضطرار
وظیفه اضطراری، مقابل وظیفه اختیاری بوده و عبارت است از تکلیف و حکمی که در صورت عدم امکان امتثال امر واقعی اولی برای مکلف جعل می‌شود.
در وظیفه اضطراری، حالت شک و جهل مکلف لحاظ نمی‌شود، بلکه حالت اضطرار به آن تکلیف، مورد نظر است، مثل: تیمم برای نماز؛ یعنی اگر حالت اضطرار پیش آمد و استفاده از آب ممکن نشد، نماز با تیمم که وظیفه اضطراری است جعل می‌شود.
در کتاب ' مناهج الوصول الی علم الاصول ' آمده است:
' و لابد من فرض الکلام فیما اذا کان المکلف مضطرا فی بعض الوقت فأتی بوظیفته الاضطراریة '. [۱]
نکته:
در این اصطلاح، وظیفه، به معنای وظیفه عملی ـ که مؤدای اصول عملی باشد ـ نیست، بلکه به معنای تکلیف اضطراری است که از طریق احکام اضطراری یا احکام واقعی ثانوی بر دوش مکلف می‌آید.
پانوشت
منابع
- بحوث فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 147
- فرهنگ نامه اصول فقه