وجوه و نظایر قرآن

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ وجوه و نظایر قرآن

◄ نظایر قرآن

◄ وجوه قرآن

توضیح مفهومی

وجوه و نظایر قرآن : الفاظ مشترک و متواطی قرآن؛ یکی از مباحث علوم قرآنی

یکی از مباحث علوم قرآنی، «وجوه و نظایر قرآن» است که مفسر قرآن کریم باید از آن اطلاع داشته باشد. «وجوه» لفظ مشترکی است که در معانی گوناگون کاربرد دارد؛ و در هر مورد به کمک قرینه‌، به معنایی خاص انصراف پیدا می‌کند؛ خواه آن معنا حقیقی یا مجازی یا استعاری یا کنایی باشد. «نظایر» نیز به الفاظی گفته می‌شود که متواطی و در دلالت بر مصادیق، یکسان باشند.

عدّه‌ای نظایر را در لفظ، و وجوه را در معانی دانسته‌اند، و کسانی دیگر مراد از آن را استعمال اشارات باطنی و عدم اکتفا به تفسیر ظاهری به شمار آورده‌اند.

بعضی وجود «وجوه و نظایر قرآن» را یکی از وجوه اعجاز قرآن پنداشته‌اند؛ زیرا کلماتی در قرآن هست که بیش از 20 وجه دارند؛ و این در کلام بشر وجود ندارد؛ برای نمونه، واژه «صلاة» در قرآن کریم دارای شکل‌های معنایی گوناگون است که مفسران برای آن 9 وجه ذکر کرده‌اند:

1. نمازهای پنجگانه: «یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ» (نمل//3) ؛ 2. نماز عصر: «تَحْبِسُونَهُمَا مِن بَعْدِ الصَّلاَةِ» (مائده//106) ؛

3. نماز جمعه: «إِذَا نُودِی لِلصَّلَاةِ» (جمعه//9) ؛ 4. نماز جنازه: «وَلاَ تُصَلِّ عَلَی أَحَدٍ مِّنْهُم» (توبه//84) ؛ 5. دعا: «وَصَلِّ عَلَیْهِمْ إِنَّ صَلاَتَکَ سَکَنٌ لَّهُمْ» (توبه//103) ؛ 6. دین: «أَصَلاَتُکَ تَأْمُرُکَ» (هود//87) ؛ 7. قرائت: «وَلاَ تَجْهَرْ بِصَلاَتِکَ» (إسراء//110) ؛ 8. رحمت و استغفار: «إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ» (احزاب//56) ؛ 9. مساجد: «لاَ تَقْرَبُواْ الصَّلاَةَ وَأَنتُمْ سُکَارَی» (نساء//43) .

نخستین مؤلف در این فنّ، مقاتل بن سلیمان است. از متأخران نیز ابن‌جوزی، فقیه دامغانی، ابوالحسن محمد بن عبدالصمد مصری، ابن‌فارس و جلال‌الدین سیوطی در زمینه وجوه و نظایر صاحب تألیفند.

در تفسیر وجوه یا کلمات مشترک، برخی از مفسران غالباً یکی از معانی را انتخاب کرده، دیگر معانی را نادیده می‌گیرند. در مقابل، بعضی دیگر همه یا آن دسته از معانی لفظ را که با قواعد ادبی و جایگاه کاربردی آن در آیه سازگار باشد، جزء تفسیر آیه قلمداد کرده، در عرض هم می‌پذیرند.

منابع

1. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (102-111)
2. الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (144-155)
3. دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 2 : صفحه (2298-2299)
4. قرآن ثقل اکبر : صفحه (365-366)
5. تاریخ جمع قرآن : صفحه (367-370)
6. مجله پژوهشهای قرآنی جلد (7,8) : صفحه 286

اصطلاح‌نامه

اعم

کلمات قرآن

اخص

نظایر قرآن، وجوه قرآن

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه وجوه و نظایر قرآن به زیرصفحه وجوه و نظایر قرآن/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• : صفحه 286
• الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (144-155)
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (102-111)
• البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (133-143)
• تاریخ جمع قرآن : صفحه (367-370)
• دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 2 : صفحه (2298-2299)
• قرآن ثقل اکبر : صفحه (365-366)
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد (7,8) : صفحه 286
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد (7-8) : صفحه 286