نماز مسافر در اماکن تخییر
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
اماکن اربعه ( اماکن تخییر؛ مواضع اربعه ): مکان‌های چهار گانه تخییر بین قصر و اتمام نماز برای مسافر.
منظور از اماکن اربعه، چهار شهر مکّه، مدینه، کوفه و کربلا است که مسافر در
آن‌ها مخیّر است نمازهای چهار رکعتی را قصر (--» قصر) یا تمام (--» اتمام) بخواند؛ هر چند نسبت به گستره تخییر در اماکن یاد شده اختلاف وجود دارد. قدر مسلّم از آن، مسجد الحرام، مسجد النّبی صلّی الله علیه و آله، مسجد کوفه و حائر (--» حائر) امام حسین علیه السّلام است. 1 البته قول به جواز تخییر در شهر مکّه و مدینه، به مشهور نسبت داده شده است. 2 از این عنوان در باب صلات بحث شده است.
قول مشهور میان فقها، تخییر نمازهای چهار رکعتی بین قصر و اتمام در اماکن یاد شده است؛ هر چند اتمام افضل می‌باشد. 3 حکم تخییر اختصاص به نماز دارد و شامل روزه نمی‌شود. 4 تخییر در مکان‌های مذکور، استمراری است. بنا بر این، نمازی را که به نیّت قصر شروع کرده، می‌تواند چهار رکعتی تمام کند و بالعکس یا مثلاً نماز ظهر را قصر و نماز عصر را تمام بخواند. 5
در سقوط نافله‌های ظهر و عصر از مسافر در مکان‌های یاد شده اختلاف است. 6
هر گاه در یکی از مکان‌های مزبور نماز، قضا (--» قضا) شود، در این که شخص در قضای آن همچون ادا (--» اداء) مخیّر بین قصر و اتمام است یا قصر متعیّن می‌باشد و یا در صورت بجا آوردن قضای آن در یکی از این مکان‌ها بین قصر و اتمام اختیار دارد، اختلاف می‌باشد. 7
1 - العروة الوثقی 1 164.
2 - مفتاح الکرامة 6. 1771 - 1774.
3 - جواهر الکلام 14 329.
4 - العروة الوثقی 2 165.
5 - مستند العروة (الصلاة) 8 426 و العروة الوثقی 2 165.
6 - جواهر الکلام 14 342؛ الحدائق الناضرة 11 467 - 469؛ مهذّب الاحکام 5 24 و فقه الصادق 4 21 - 22.
7 - جواهر الکلام 13 114 - 115؛ العروة الوثقی 1 734 - 735 و مستمسک العروة 7 66 - 67.
ی چهار رکعتی را شکسته یا تمام بخواند، لیکن تمام خواندن افضل است.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 644
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
- نماز مسافر در حرم امام حسین ( ع )
- به لحاظ مسجد:
- نماز مسافر در مسجد الحرام، نماز مسافر در مسجد النبی ( ص )، نماز مسافر در مسجد کوفه
وابسته
- اتمام نماز، اماکن تخییر، تنگی وقت نماز، روزه در اماکن تخییر، روزه مسافر در اماکن تخییر، عدول از تمام به قصر، قضای نماز اماکن تخییر، نماز مسافر در حرم امام علی ( ع )
منابع
- الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 1 : صفحه 787
- المبسوط فی فقه الامامیة جلد 1 : صفحه 138، 141
- تحریرالوسیله جلد 1 : صفحه 264
- جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 2 : صفحه 509
- جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 14 : صفحه 329، 334، 335، 337، 341، 342
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 227، 644
- کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 1 : صفحه 342
- مجمع الفائدة و البرهان جلد 3 : صفحه 425، 427، 428
- مستمسک العروة الوثقی جلد 8 : صفحه 179، 189
- مهذب الاحکام جلد 9 : صفحه 287، 298، 301، 305، 306