اماکن تخییر
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
اماکن اربعه ( اماکن تخییر؛ مواضع اربعه ): مکان‌های چهار گانه تخییر بین قصر و اتمام نماز برای مسافر.
منظور از اماکن اربعه، چهار شهر مکّه، مدینه، کوفه و کربلا است که مسافر در
________________________________________
644
آن‌ها مخیّر است نمازهای چهار رکعتی را قصر (--' قصر) یا تمام (--' اتمام) بخواند؛ هر چند نسبت به گستره تخییر در اماکن یاد شده اختلاف وجود دارد. قدر مسلّم از آن، مسجد الحرام، مسجد النّبی صلّی الله علیه و آله، مسجد کوفه و حائر (--' حائر) امام حسین علیه السّلام است. 1 البته قول به جواز تخییر در شهر مکّه و مدینه، به مشهور نسبت داده شده است. 2 از این عنوان در باب صلات بحث شده است.
قول مشهور میان فقها، تخییر نمازهای چهار رکعتی بین قصر و اتمام در اماکن یاد شده است؛ هر چند اتمام افضل می‌باشد. 3 حکم تخییر اختصاص به نماز دارد و شامل روزه نمی‌شود. 4 تخییر در مکان‌های مذکور، استمراری است. بنا بر این، نمازی را که به نیّت قصر شروع کرده، می‌تواند چهار رکعتی تمام کند و بالعکس یا مثلاً نماز ظهر را قصر و نماز عصر را تمام بخواند. 5
در سقوط نافله‌های ظهر و عصر از مسافر در مکان‌های یاد شده اختلاف است. 6
هر گاه در یکی از مکان‌های مزبور نماز، قضا (--' قضا) شود، در این که شخص در قضای آن همچون ادا (--' اداء) مخیّر بین قصر و اتمام است یا قصر متعیّن می‌باشد و یا در صورت بجا آوردن قضای آن در یکی از این مکان‌ها بین قصر و اتمام اختیار دارد، اختلاف می‌باشد. 7
1 - العروة الوثقی 1 164.
2 - مفتاح الکرامة 6. 1771 - 1774.
3 - جواهر الکلام 14 329.
4 - العروة الوثقی 2 165.
5 - مستند العروة (الصلاة) 8 426 و العروة الوثقی 2 165.
6 - جواهر الکلام 14 342؛ الحدائق الناضرة 11 467 - 469؛ مهذّب الاحکام 5 24 و فقه الصادق 4 21 - 22.
7 - جواهر الکلام 13 114 - 115؛ العروة الوثقی 1 734 - 735 و مستمسک العروة 7 66 - 67.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 643
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «اماکن تخییر» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
وابسته
- روزه در اماکن تخییر، روزه مسافر در اماکن تخییر، قضای نماز اماکن تخییر، نماز مسافر در اماکن تخییر، نیت اتمام نماز
== منابع ==index.php?catid=50
- الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 1 : صفحه 787
- المبسوط فی فقه الامامیة جلد 1 : صفحه 141
- تحریرالوسیله جلد 1 : صفحه 264
- جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 2 : صفحه (509-510)
- جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 14 : صفحه 329
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 643
- کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 1 : صفحه 342
- مجمع الفائدة و البرهان جلد 3 : صفحه 419
- مستمسک العروة الوثقی جلد 8 : صفحه 179
- مهذب الاحکام جلد 9 : صفحه 298