نسبت إخباری
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
نسبت إخباری : نسبت حاکی از ارتباط خارجی بین دو چیز
نسبتی که از ارتباط بین دو چیز در واقع خبر دهد، نسبت اخباری خوانده می‌شود؛ یعنی خبر می‌دهد که در خارج نسبتی حقیقی وجود دارد و یا تحقق پیدا خواهد کرد؛ به بیان دیگر، این نسبت در عالم خارج منشأ انتزاعی دارد. در جمله‌های اخباری، نسبت تام اخباری وجود دارد، زیرا به نظر مشهور اصولی‌ها، جمله تام خبری برای نسبت وضع شده است؛ برای مثال، در جمله ' زید قائم '، نسبت قیام زید، از وجود رابطه‌ای حقیقی میان قیام و زید در خارج حکایت می‌کند.
بنابراین مبنا که معنای حرفی از مقوله نسبت بوده و بر نسبت ناقصه دلالت می‌نماید، یک قسم از حروف، که بیشتر حروف را شامل می‌شود، حروف حاکی است و نسبت موجود در آنها نسبت اخباری می‌باشد؛ در مقابل حروف ایجادی که از واقع حکایت ندارد؛ برای مثال، ' فی ' بر نسبت ظرفیه و ' مِن ' بر نسبت ابتدائیه دلالت می‌نماید.
نکته اول:
نسبت در حروف و جمله‌های ناقص، ناقص و در جمله‌های تام، تام است.
نکته دوم:
مشهور اصولی‌ها معتقدند جمله تام برای ابراز امری نفسانی وضع شده است، مانند: قصد حکایت در جمله‌های تام خبری و قصد انشا در جمله‌های تام انشایی. [۱]
نیز ر.ک:جمله‌های خبری.
پانوشت
منابع
- بحوث فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 313
- سیری کامل در اصول فقه جلد 1 : صفحه 445
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «نسبت إخباری» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید: