ملازمه حکم عقل نظری و شرع
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ملازمه حکم عقل نظری و شرع : ملازمه میان درک مصلحت یا مفسده چیزی توسط عقل نظری با تعلق امر یا نهی شارع به آن
ملازمه حکم عقل نظری و شرع، مقابل ملازمه حکم عقل عملی و شرع بوده و به معنای همراهی و ملازمه میان درک مصلحت و یا مفسده (ملاک حکم شرع) توسط عقل نظری و حکم شارع است؛ به این معنا که اگر عقل نظری، ملاک حکم شرعی را درک نماید، از آن حکم شارع را به دست می‌آورد.
هرگاه ملاک حکم به صورت کامل درک شود؛ یعنی با تمام شرایط و خصوصیات برای عقل نظری هویدا گردد، عقل نظری به همان حکم شرعی دستور خواهد داد.
نکته اول:
حکم عقلی بر دو قسم است:
1. حکم عقل نظری، و آن درک عقل از واقعیات موجود می‌باشد (ادراک ما یکون واقعاً) ؛
2. حکم عقل عملی، و آن ادراک اموری است که شایسته انجام یا ترک می‌باشد (ادراک ما ینبغی او ما لا ینبغی ان یقع) .
نکته دوم:
ملازمه میان حکم عقل و شرع، به سبب دو نوع بودن حکم عقل، به ملازمه میان حکم عقل نظری و حکم شرعی، و ملازمه میان حکم عقل عملی و حکم شرعی تقسیم می‌شود.
برخی از اصولیون شیعه مانند مرحوم ' محقق نایینی ' معتقدند بحث ملازمه میان حکم عقل و شرع تنها مربوط به ملازمه میان حکم عقل عملی و حکم شرع است و ملازمه میان حکم عقل نظری و حکم شرع از این بحث خارج است.
اما برخی مانند مرحوم ' صاحب فصول ' و ' شهید صدر ' معتقدند این بحث، هر دو نوع حکم عقل را شامل می‌شود.
منابع
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه (288-289)
- المعجم الاصولی : صفحه 906
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه ملازمه حکم عقل نظری و شرع به زیرصفحه ملازمه حکم عقل نظری و شرع/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.