مقبوله عمر بن حنظله

توضیح مفهومی

مقبوله عمر بن حنظله : روایت مورد استدلال برای حجیت شهرت روایی و فتوایی

مقبوله عمربن حنظلة، روایتی است که برای اثبات حجیت شهرت روایی و شهرت فتوایی به آن استدلال شده است.

مقبوله به حدیثی اطلاق می‌شود که فقها آن را قبول نموده و طبق آن فتوا صادر نموده‌اند، در حالی که صحت سند آن احراز نشده است.

این حدیث را مشایخ ثلاثه شیعه ـ کلینی، صدوق و شیخ طوسی ـ در کتب اربعه، هر یک به سند خود از ' عمر بن حنظله ' از امام صادق (ع) نقل کرده‌اند.

این حدیث شریف دارای دو بخش است:

1. بخش اول درباره این است که شیعیان در امر قضاوت به چه کسی باید مراجعه کنند؛

2. بخش دوم، درباره ترجیح اخبار متعارض است.

در کتاب ' فرائدالاصول ' این حدیث این گونه نقل شده است:

' الاول مارواه المشایخ الثلاثة باسنادهم عن عمربن حنظلة قال: سألت ابا عبدالله علیه السلام عن رجلین من اصحابنا یکون بینهما منازعة فی دَین او میراث… قلت: فانهما عدلان مرضیان عند اصحابنا لا یفضل واحد منهما علی الاخر؟ قال: ینظر الی ما کان من روایتهم عنا فی ذلک الذی حکما به المجمع علیه بین اصحابک، فیؤخَذ به من حکمهما و یترک الشاذ الذی لیس بمشهور عند اصحابک فان المجمع علیه لاریب فیه… ' .

' عمربن حنظله می‌گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم: دو نفر از اصحاب ما درباره یک امر مالی ـ مربوط به دَین یا میراث ـ نزاع داشتند، برای رفع نزاع نزد سلطان جائر یا قضات منصوب از جانب وی رفتند، آیا حکم آنها شرعی است و مجوّز تصرف می‌شود؟ ' در ادامه حدیث حضرت از این عمل نهی نموده و آنها را به فقها و راویان شیعه ارجاع می‌دهد. آن گاه ' عمربن حنظله ' درباره اختلاف آنها در احکام و روایات صادر شده و منقوله، از حضرت سؤال می‌نماید و حضرت پاسخ می‌دهد، تا این که وی می‌گوید: ' اگر هر دو حاکم، عادل و مورد قبول شیعه باشند و هیچ کدام از دیگری عادل تر، فقیه تر، راست گوتر و با تقواتر نباشد چه باید کرد؟ حضرت فرمود: روایات آن دو را بررسی کنید، هر کدام که بین اصحاب مشهور باشد، به آن عمل نموده و روایت شاذ و غیر مشهور را رها کنید. ' و در توضیح آن فرمود:

' در امر مشهور شک و تردید راه ندارد '.

از این روایت به دو صورت برای حجیت شهرت فتوایی استدلال شده است:

1. ' ما ' ی موصوله ' ماکان من روایتهم ' عمومیت دارد و شامل شهرت فتوایی و روایی می‌شود؛

2. تمسک به تعلیل مذکور در روایت (فان المجمع علیه لاریب فیه) ؛ به این معنا که امام (ع) علت عمل به مشهور را این دانسته که شکی در عمل به آن وجود ندارد، و این تعلیل، عمومیت دارد و شامل روایت و فتوای مشهور نیز می‌شود.

به هر یک از این دو استدلال اشکالاتی وارد شده است.

منابع

1. شرح رسائل جلد 7 : صفحه 104
2. انوار الاصول جلد 2 : صفحه 418
3. المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 206
4. ایضاح الکفایة جلد 6 : صفحه 184
5. ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه 274
6. منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 8 : صفحه 178
7. منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 4 : صفحه (397-398)
8. شرح اصول فقه جلد 4 : صفحه 274
9. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

وابسته

شهرت ( اصول فقه )، مرفوعه زراره

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه مقبوله عمر بن حنظله به زیرصفحه مقبوله عمر بن حنظله/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 100
• اصول الفقه جلد 2 : صفحه 220، 225، 227
• المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 206
• المحکم فی اصول الفقه جلد 6 : صفحه 167
• انوار الاصول جلد 2 : صفحه 418
• انوار الاصول جلد 3 : صفحه 544، 546، 547، 548
• ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه 274
• ایضاح الکفایة جلد 6 : صفحه 184
• بحوث فی الاصول جلد -3 : صفحه 50، 51
• بحوث فی علم الاصول جلد 7 : صفحه 367، 375، 379، 382، 386
• تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 199، 519، 520
• حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 566
• شرح اصول فقه جلد 4 : صفحه 274
• شرح رسائل جلد 7 : صفحه 104
• فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 109، 137
• فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 771، 820
• فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 154
• فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 770، 771
• کفایة الاصول : صفحه 336
• منتقی الاصول جلد 4 : صفحه 481، 482، 483
• منتقی الاصول جلد 7 : صفحه 402، 406، 409
• منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 4 : صفحه (397-398)
• منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 8 : صفحه 178
• نهایة الافکار جلد 4 جزء -2 : صفحه 187، 190
• نهایة الافکار جلد 4-2 : صفحه 187، 190