مطالبه مهریه پناهنده
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
مطالبه مهریه پناهنده : درخواست بازگرداندن مهریه زنی که از دار کفر به دار اسلام پناهنده شده توسط شوهر کافر
مهریه زنی که به دار اسلام پناهنده میشود هیچگاه به شوهر یا وکیل او در صورتی که چیزی از مهر را تسلیم زوجه نکرده باشند داده نمیشود. لیکن در بعضی موارد در صورت تسلیم مهر به زوجه و مطالبه شوهرش، به او اعاده میشود که عبارتند از:
1ـ مهر مباحی که پناهنده به دار اسلام از شوهر خود در حال کفر و قبل از پناهندگی گرفته است. بنابراین اگر مهر زوجه از قبیل امور محرم مثل شراب باشد، نه عین و نه قیمت آن به شوهرش اعاده نمیشود، همچنین مال غیر مهر، مثل هبه و آنچه که در عروسی به زوجه داده میشود نیز به شوهر اعاده نمیشود.
دلیل مطلب آیه دهم سوره ممتحنه است که میفرماید: « و آتوهم ما انفقوا؛ و آنچه را همسران آنها (برای ازدواج با این زنان) پرداختهاند به آنان بپردازید؛ ». این بخش از آیه بعد از این بخش از آیه است که فرمود: « فلا ترجعوهن الی الکفّار؛ آنها را بسوی کفار بازنگردانید».
امّا ابوحنیفه و مالک و احمد و مزنی، در این مورد نیز قائل به عدم اعاده مهر به زوجاند. دلیل آنها این است که بضع زن، مال نیست و لذا داخل در امان نمیباشد و به همین جهت است که اگر کافر برای خود عقد امان ببندد، تنها اموال او داخل در امان است
نه زوجهاش.
علامه در تذکره و صاحب جواهر، این استدلال را از قبیل اجتهاد در مقابل قرآن میدانند.
درباره پرداخت مهر مباح نیز چند قول است.
قول اول که پرداخت آن را مطلقا از بیت المال میداند، اگر چه عین مهر موجود باشد. این قول صاحب جواهر است.
قول دوم که قول به تفصیل است، به این بیان که اگر مانع از ردّ زوجه، امام یا جانشین او باشد باید از بیت المال داده شود، امّا اگر مانع، غیر امام باشد، بر امام چیزی لازم نیست لذا از بیت المال پرداخت نمیشود. شیخ طوسی در « مبسوط »، علامه در « تذکره » و « قواعد » و محقق کرکی در « جامع المقاصد » این قول را اختیار کردهاند.
دلیل: پرداخت بدل چیزی از بیت المال تنها به عهده امام یاجانشین او است که به خاطر مصالح از بیت المال میپردازند و غیر امام چنین حقی ندارند.
2ـ زن مجنونی که به دار اسلام پناهنده شود که سه فرض دارد.
2ـ1ـ معلوم نیست قبل از جنون اسلام آورده است یا بعد از آن.
در این صورت باید تا افاقه پیدا کردن او صبر شود، اگر بعد از افاقه، اقرار به اسلام نماید، مهر او به شوهرش بازگردانده میشود.
2ـ2ـ هیچ اطلاعی از مجنونه در دست نیست. در این صورت نیز باید تا افاقه شدن او صبر نمود که اگر اقرار به اسلام کرد، مهر او به شوهرش داده میشود.
2ـ3ـ اسلام او قبل از جنون محرز باشد. در این صورت باید مهر او به زوج او برگشت داده شود، چرا که در این صورت، آن زن در حکم زن عاقل است که بضع خود را تفویت کرده است.
3ـ زن نابالغ پناهنده به دار اسلام که اقرار به اسلام میکند.
حکم این مسئله این است که باید صبر کرد تا آن زن، بالغ شود. اگر بعد از بلوغ بر اسلام خود باقی بماند، مهرش باز گردانده میشود.
4ـ زن پناهندهای که بعد از پناهندگی به دار اسلام، مرتد شود که باید مهرش به زوج او باز گردانده شود.
پانوشت
منابع
- تذکرة الفقهاء (ط ج) جلد 9 : صفحه 362
- المبسوط فی فقه الامامیة جلد 2 : صفحه 53
- جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 3 : صفحه 473
- قواعدالاحکام جلد 1 : صفحه 518
- مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 3 : صفحه 85
- جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 21 : صفحه 304
- تذکرة الفقهاء (ط ج) جلد 9 : صفحه (365-366)
- جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 3 : صفحه 474
- تذکرة الفقهاء (ط ج) جلد 9 : صفحه 366
- المبسوط فی فقه الامامیة جلد 2 : صفحه 54
اصطلاحنامه
اعم
وابسته
منابع
- المبسوط فی فقه الامامیة جلد 2 : صفحه 53، 54
- تذکرة الفقهاء (ط ج) جلد 9 : صفحه 362، 363، (365-366)، 366
- جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 3 : صفحه (373-374)، 473، 474
- جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 21 : صفحه 303، 304، 307
- قواعدالاحکام جلد 1 : صفحه 518
- مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 3 : صفحه 85