مصلحت سلوکی

توضیح مفهومی

مصلحت سلوکی : مصلحت عمل به مفاد اماره، جبران کننده مصلحت فوت شده حکم واقعی

مصلحت سلوکی، از راه‌های توجیه حجیت امارات بر مبنای سببیت است.

درباره حجیت امارات ظنی دو مبنا وجود دارد:

عده‌ای، امارات ظنی را فقط در فرض انسداد باب علم حجت می‌دانند، ولی مشهور علمای شیعه و سنی معتقدند امارات ظنی مطلقا ـ چه در فرض انسداد باب علم و چه در فرض انفتاح آن ـ حجیت دارد.

آن گاه این بحث پیش می‌آید که در فرض تمکن مکلف از علم و تحصیل واقع، چگونه شارع عمل به امارات ظنی را اجازه می‌دهد، در حالی که لازمه آن، احتمال تفویت مصالح واقعی و القای در مفاسد است.

برای پاسخ دادن به این اشکال، دو مبنا مطرح شده است:

1. مبنای طریقیت؛ 2. مبنای سببیت.

کسانی که مبنای طریقیت را قبول ندارند، معتقدند قیام اماره بر حکمی از احکام، موجب می‌شود که بر طبق مؤدای اماره مصلحتی پدید آید که به اندازه مصلحت واقع یا بیش از آن باشد. البته سببیت خود سه صورت دارد:

1. سببیت اشعری؛ 2. سببیت معتزلی؛ 3. مصلحت سلوکی.

دو صورت اول را سببیت محض می‌گویند، که منجر به تصویب شده و مورد قبول نمی‌باشد. مرحوم ' شیخ انصاری ' که نه طریقیت محض را قبول دارد و نه سببیت محض را، راه وسطی را انتخاب کرده و معتقد است عمل بر اساس اماره و سلوک بر طبق آن، به خودی خود دارای مصلحت است ولو با واقع تطبیق ننماید، و لی باید مصلحت سلوک، به اندازه مصلحت واقع و یا بیش از آن باشد، تا جای مصلحت فوت شده واقع را بگیرد.

منابع

1. فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 43
2. شرح رسائل جلد 1 : صفحه 172
3. اصول الفقه جلد 2 : صفحه 44
4. فوائد الاصول جلد 2 : صفحه 247
5. فوائد الاصول جلد 2 : صفحه 95
6. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

وابسته

سببیت ( امارات )، مصلحت تسهیل

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه مصلحت سلوکی به زیرصفحه مصلحت سلوکی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 68، 69، 72، 224
• اصول الفقه جلد 1 : صفحه 240
• اصول الفقه جلد 2 : صفحه 44، 45، 46
• الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 623
• الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 2 : صفحه 413
• المحصول فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 446
• المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 112
• المحصول فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 473
• المحکم فی اصول الفقه جلد 3 : صفحه 128
• المحکم فی اصول الفقه جلد 6 : صفحه 138
• انوار الاصول جلد 2 : صفحه 310، 313
• بحوث فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 163، 164
• تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 64
• شرح رسائل جلد 1 : صفحه 172
• علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 88
• فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 41، 42، 43، 44، 47
• فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 247
• فوائد الاصول جلد 2 : صفحه 95، 247
• فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 95، 96
• محاضرات فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 271
• مصباح الاصول جلد 3 : صفحه 370
• منتقی الاصول جلد 2 : صفحه 73
• منتقی الاصول جلد 4 : صفحه 194
• نهایة الاصول : صفحه 444، 445