مصلحت تسهیل

توضیح مفهومی

مصلحت تسهیل : آسان گرفتن بر مکلّفان؛ یکی از راه‌های توجیه حجیت امارات

مصلحت تسهیل، از راه‌های توجیه حجیت امارات، بر مبنای طریقیت است.

درباره حجیت امارات ظنی، دو مبنا وجود دارد:

عده‌ای، امارات ظنی را فقط در فرض انسداد باب علم حجت می‌دانند، ولی مشهور علمای شیعه و سنی معتقدند امارات ظنی مطلقا ـ چه در فرض انسداد باب علم و چه در فرض انفتاح آن ـ حجیت دارد. آن گاه این بحث پیش می‌آید که در فرض تمکن مکلف از علم و تحصیل واقع، چگونه شارع عمل به امارات ظنی را اجازه می‌دهد، در حالی که لازمه آن، احتمال فوت شدن مصالح واقعی و القا در مفاسد است.

برای پاسخ دادن به این اشکال دو مبنا مطرح شده است:

1. مبنای طریقیت؛

2. مبنای سببیت.

حجیت امارات از باب طریقیت، به این معنا است که در مؤدای خود اماره، هیچ گونه مصلحتی پدید نمی‌آید، بلکه تمام مصلحت از آن واقع است و خدای متعال، به خاطر مصالحی ـ حتی در فرض انفتاح باب علم ـ امارات را حجت کرده است که ما آگاهی تفصیلی از آن نداریم، همانند مصلحت تسهیل و آسان گرفتن بر بندگان، زیرا اگر بخواهد بندگانش را به کسب علم نسبت به احکام مجبور نماید، دچار مشقت زیادی می‌شوند، به خصوص این که اجبار به تحصیل علم، بر خلاف بنای قطعی عقلای عالم است که به امارات ظنی عمل می‌کنند.

روشن است که مصلحت تسهیل، از مصالح نوعی و اجتماعی است که برای نوع مردم در نوع مسائل وجود دارد و از دیدگاه شریعت، مصالح نوعی بر مصالح شخصی مقدم است؛ یعنی اگر چه در یک یا چند مورد برای یک یا چند نفر، عمل به اماره، موجب فوت شدن واقع می‌شود، ولی در مقابل مصالحی که برای نوع مردم دارد، به حساب نمی‌آید. مبنای این قاعده (مصلحت تسهیل) ، آیه شریفه: « ما جعل علیکم فی الدین من حرج » یا « یرید الله بکم الیسر و لا یرید بکم العسر » است.

منابع

1. فوائد الاصول جلد 2 : صفحه 93
2. شرح اصول فقه جلد 3 : صفحه 70
3. شرح رسائل جلد 1 : صفحه 172
4. انوار الاصول جلد 2 : صفحه 300
5. اصول الفقه جلد 2 : صفحه 45
6. اصول الفقه جلد 2 : صفحه 41
7. فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 247
8. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

وابسته

مصلحت سلوکی

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه مصلحت تسهیل به زیرصفحه مصلحت تسهیل/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 66
• اصول الفقه جلد 2 : صفحه 41، 45
• القرآن الکریم سوره 2 ، آیه 185
• القرآن الکریم سوره 22 ، آیه 78
• المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 111
• انوار الاصول جلد 2 : صفحه 300
• شرح اصول فقه جلد 3 : صفحه 70
• شرح رسائل جلد 1 : صفحه 172
• فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 247
• فوائد الاصول جلد 2 : صفحه 93